راه های جلوگیری از سال آوری درختان

راه های جلوگیری از سال آوری درختان

مقدمه:
همانطور که هر انسانی پس از فعالیت و تلاش مداوم  نیاز به یک غذای مناسب و انرژی بخش دارد گیاهان نیز جزو جانداران هستند که از این موضوع مستثنی نیستند و پس از میوه دهی و برداشت، نیاز به تامین غذا و آماده سازی گیاه برای باردهی بهتر در دوره بعد دارند.
متاسفانه بسیاری از کشاورزان پس از برداشت، درخت را به حال خود رها کرده و هیچ گونه برنامه تغذیه ای برای تامین عناصر مورد نیاز درختان در نظر نمی گیرند.
حال آن که جوانه های سال بعد در صورتی می توانند رشد خود را شروع کنند که از قبل مواد غذایی کافی داخل آن ها ذخیره شده باشد.
در صورتی که برنامه تغذیه مناسب در نظر گرفته نشده باشد و درخت نتوانسته باشد مواد غذایی کافی در اختیار جوانه ها قرار بدهد، این جوانه ها قادر به رشد و تولید گل نخواهند بود و یا در صورتی که گل تولید کنند، گل های ضعیف و با کارآیی پایین تولید خواهند کرد.
 
با توجه به مقدمه بالا که گفته شد اولين قدم پس از برداشت محصول و قبل از برگريزان، محلول پاشي باغات با تركيب فروت ست نقش اساسي در تشكيل و تكامل تخمك و افزايش ميزان گرده افشاني موثر در بهار سال بعد دارد.
علاوه بر اين، محلول پاشي بعد از برداشت، مقاومت جوانه هاي گل را نسبت به سرماي زمستانه و بهاره افزايش داده و در تغذيه اول فصل و رشد درخت موثر است.
زيرا در ابتدای فصل، بخش هوايي درخت شامل جوانه هاي زايشي (گل) و رويشي (برگ) فعاليت خود را با رشد سريع آغاز مي كنند.
این در حالي است كه ريشه هاي فعال هنوز به اندازه كافي شروع به رشد و نمو و جذب عناصر غذايي از خاك نكرده اند كه بتوانند نياز هوايي درخت را بر طرف كنند.
همچنين طي مرحله زايشي به دليل رقابت اندام هاي زايشي با ريشه ها براي جذب عناصر غذايي، فعاليت ريشه ها كاهش مي یابد و در پي آن جذب عناصر غذايي كم مي شود.
عناصر غذايي مورد نياز در اين مرحله يا از ذخيره درخت كه در فصل رشد قبل جمع آوري كرده است تامين مي شود يا از طريق تغذيه برگي قابل تزریق است.
بنابراین بهترین زمان برای بالا بردن ذخیره غذایی درخت مرحله بعد از برداشت است که قسمت اعظم عناصر غذایی جذب شده از ریشه و محلول پاشی در جوانه ها و شاخه ها ذخیره می گردد.
از سويي ديگر، محلول پاشي تركيبات فروت ست قبل از تورم جوانه ها شرايط را جهت بيدار شدن به موقع جوانه هاي رويشي و زايشي از خواب زمستانه فراهم نموده و همچنين باعث گرده افشاني موثر و لقاح مي شود.

گرده افشانی:

گرده افشاني عبارت است از انتقال دانه گرده از پرچم به كلاله مادگي.
هر گل يك دوره گرده افشاني موثري دارد و آن عبارت است از مدت زماني كه بعد از باز شدن گل، مادگی پذیرای دانه گرده می باشد و بايد توسط دانه گرده مناسب تلقیح صورت گرفته و باروری شکل گیرد. دوره گرده افشاني مناسب تابع دو عامل طول عمر تخمك و مدت زمان لازم براي رشد لوله گرده مي باشد.
(زمان رسيدن لوله گرده به تخمك)  -(طول عمرتخمك)  = دوره گرده افشاني موثر
بطور مثال، اگر طول عمر تخمك ١٨ روز و زمان رسيدن لوله گرده به تخمك١٠ روز باشد، گرده افشاني موثر برابر ٨ روز خواهد بود.

سال آوری:

سال آوری به معنای تولید محصول بیشتر در یک سال و عدم تولید یا تولید محصول کمتر در سال بعد است.
آنچه در ارتباط مستقیم با تولید محصول می توان اشاره داشت، جوانه های زایشی و تولید گل است.
پس در سال آور یا پر بار درخت تعداد جوانه های زایشی بیشتر و تولید گل بیشتر خواهد داشت و در سال کم بار یا نیاور، تعداد جوانه های زایشی کم بوده و یا درخت هیچ جوانه زایشی تولید نخواهد کرد.
حال برای یافتن علت سال آوری باید بدنبال علت عدم تولید یا تولید بیش از حد جوانه های زایشی باشیم.
چنانچه به موقعیت درخت در سال پربار توجه کنیم، آخر فصل یعنی در زمان برداشت، درختی را خواهیم داشت که در حال ریزش یا از دست دادن جوانه های سال بعد خود است.
در واقع این گونه می توان بیان داشت که در سال پر بار، درخت میوه در صورت کمبود مواد غذایی و عدم تغذیه درست قادر نیست تمام نیاز غذایی میوه ها را تامین نموده و لذا میوه ها در زمان پرشدن، از محتوای مواد غذایی موجود در جوانه های سال بعد بهره می گیرند.
به عبارتی، آنها را تخلیه می نمایند و یا میوه ها مانع از رسیدن مواد غذایی به جوانه های سال بعد می شوند.
چرا که میوه ها در سر راه عبور مواد غذایی از برگ به جوانه ها قرار دارند.
پس جوانه های سال آینده خصوصا در سال پر بار درخت، مواد غذایی کمتری دریافت می کنند و یا مواد غذایی خود را ازدست داده و تخلیه می شوند.
لذا با ضعیف شدن این جوانه ها زمینه برای ریزش آنها فراهم می گردد.
درختی که به دلیل ضعف و خستگی، جوانه های خود را از دست داده است، دیگر توان تولید محصول مناسب را ندارد.
پس به دلیل نداشتن جوانه های زایشی محصولی تولید نخواهد شد؛ یعنی درخت در سال نیاور خود است.
برای مرتفع کردن این مشکل باید تلاش نمود در سال پر بار، جوانه های زایشی بیشتری را حفظ کرد که این تنها با تغذیه کافی و درست درخت امکانپذیر است به گونه ای که در سال پر بار باید آنقدر مواد غذایی در دسترس درخت قرار بگیرد که علاوه بر تامین مواد غذایی مورد نیاز برای میوه ها، بخشی نیز به جوانه های سال بعد برسد و میوه ها مجبور به مصرف مواد غذایی جوانه های سال بعد نشوند.
پس می توان گفت سال آوری تا حدودی قابل کنترل است و با تقویت درخت می توان حداقل فاصله تولید بین سال آور و نیاور را کاهش داد.

فروت ست (Fruit set):

مطالعات انجام شده در گذشته، سه عنصر غذایی ازت (N)، روی (ZN) و بور (B) را در این جا به جایی مهمتر از سایر عناصر گزارش کرده اند.
به همین دلیل در برنامه محلول پاشی مرحله تورم جوانه ها، ترکیبات کودی که حاوی این سه عنصر بودند، توصیه می شد.
سه عنصر ازت، روی و بور نقش کلیدی و بسیار مهمی در تقویت جوانه ها، تولید گل و گرده افشانی دارند.
تأمین این عناصر در زمان مناسب، کمک بسیار زیادی به تقویت جوانه ها و گرده افشانی قوی تر و در نتیجه بالا رفتن میزان محصول می کند.
افزایش تشکیل میوه در محصولات باغی و سر درختی از نظر اقتصادی دارای اهمیت است، در اوایل بهار و اواخر زمستان که دمای خاک پایین است و برگ ها ظاهر نشده اند و جریان شیره های گیاهی بسیار کُند است، تغذیه جوانه ها بسیار اهمیت دارد.
زیرا جذب عناصر غذایی بطور مناسبی انجام نمی گیرد.
در این حالت محلول پاشی درختان میوه برای ذخیره سازی عناصر مورد نیاز برای شروع فعالیت مجدد گیاه و رشد  جوانه ها و گلدهی و تشکیل میوه بسیار مفید خواهد بود.
مصرف ترکیبات فروت ست موجب می شود که در زمان خواب زمستانی درختان میوه، عناصر مهم غذایی در گیاه ذخیره شده و در زمان جوانه زنی و آغاز فعالیت مجدد گیاه، فعالیت زیستی (با توجه به عدم حضور برگ ها در گیاهان خزان کننده و دمای پایین خاک و محیط) دچار اختلال نشود و گیاه بتواند نسبت به عوامل محیطی مانند سرما، باران و تگرک مقاومت نشان داده و گلدهی و تشکیل میوه دچار اختلال نشود.
وجود عناصر ازت، روی و بور در ترکیبات فروت ست به بهبود و افزایش گلدهی و تبدیل بیشتر گل ها به میوه کمک نموده و افزایش کیفیت محصول را در پی خواهد داشت.

اهمیت محلولپاشی فروت ست:

محلول پاشی در مرحله تورم جوانه ها یکی از کلیدی ترین مراحل محلول پاشی در باغات میوه است.
همزمان با شروع مرحله تورم جوانه ها، یکسری از عناصر غذایی از دیگر اندام های گیاه به سمت جوانه ها حرکت می کنند.
دلیل اهمیت محلول پاشی در این مرحله، نیاز فوق العاده زیاد جوانه ها برای رشد سریع اولیه و عدم جذب عناصر از طریق ریشه ها در این مرحله از رشد گیاه می باشد.
بین مرحله شروع به رشد و بخش هوایی درخت (مرحله تورم جوانه ها و گرده افشانی جزو اولین مرحله رشد هر گیاه است) و شروع فعالیت سیستم ریشه ای برای جذب عناصر غذایی، یک اختلاف فاز یک تا دو هفته ای وجود دارد. در این مرحله حساس و اساسی، برای تولید و عملکرد درخت که نیاز بسیار زیادی به عناصر غذایی دارد، ذخیره خود درخت تعیین کننده است.
هر چقدر ذخیره عناصر غذایی درخت بالاتر باشد، گرده افشانی موفق تر و به عبارتی محصول بیشتر و عملکرد بهتری خواهیم داشت.
برای افزایش ذخیره غذایی درخت، باید از فصل رشد قبل، اقدامات تغذیه ای لازم را صورت داد.
بهترین زمان، محلولپاشی بعد از برداشت، کود دهی خاکی شهریور و مهرماه و محلولپاشی مرحله تورم جوانه ها می باشد.
محلولپاشی مرحله تورم جوانه ها با شروع به حرکت و باز شدن جوانه ها آغاز می شود.
در این مرحله، فلس های روی جوانه ها از هم فاصله گرفته و ضریب جذب آنها افزایش می یابد.
توصیه می شود در درختان دو پایه، محلولپاشی روی جوانه های متورم درختان نر هم انجام شود. چنانچه در اوایل مرحله تورم جوانه ها موفق به محلولپاشی نشده و گلهای نر باز شده باشند، سعی شود ضمن محلولپاشی، محلول روی درختان نر پاشیده نشود.
گرچه توصیه می شود که زمان محلولپاشی طوری تنظیم شود که درختان نر هم محلول پاشی گردند؛ زیرا نقش عنصر بور موجود در فرمول محلول پاشی، افزایش طول عمر گرده نر و همینطور افزایش طول فیزیکی لوله گرده نر هنگام فرآیند تلقیح می باشد.

نقش عناصر موثر موجود در ترکیبات فروت ست:

ازت:
نتایج تحقیقات نشان می دهد به دنبال مصرف ازت و تجمع آمونیوم در شاخساره و جوانه ها، بیوسنتز پلی آمین ها و آرژنین افزایش یافته و چون این ترکیبات در تقسیم سلولی نقش دارند، در نتیجه افزایش تقسیم سلولی و در نهایت افزایش گل انگیزی برای سال آینده را به دنبال خواهد داشت.
ازت سبب تامين هيدرات كربن لازم براي جوانه هاي تازه تشكيل يافته مي شود و از این جهت سال آوري در درختان میوه را كاهش مي دهد.
بطور مثال، ازت موجود در كود فروت ست موجب افزايش ٢ تا ٤ درصدي تشكيل ميوه و افزايش رشد جوانه ها در درخت سيب شده است.
كاربرد ازت در پاييز در درختان سيب نتيجه بهتري در تشكيل ميوه نسبت به كاربرد بهاره آن داشته است.
تاثير كاربرد پاييزه ازت در طولاني كردن عمر تخمك و زمان تلقيح دانه گرده در بهار نتیجه ای ثابت شده است.
مصرف کودهاي ازته در این زمان ممکن است سبب افزایش اندازه برگ در بهار سال بعد شود، اما مصرف بیش از اندازه آن، تحریک رشد رویشی و کاهش تشکیل میوه را به دنبال دارد.
لازم به ذکر است که دادن ازت در این مرحله تاثیر بسزایی بر مقاومت جوانه ها به سرما و زنده ماندن آنها در اوایل فصل رشد بعدي دارد.
 
بور:
مطالعات نشان می دهد که به دنبال محلول پاشی در مرحله تورم جوانه ها، عنصر بور از سایر اندام های درخت به سمت جوانه ها انتقال می یابد.
در نتیجه غلظت این عنصر در این مرحله در جوانه ها چندین برابر حد معمول می باشد.
بور عنصر کلیدي گرده افشانی و به عبارتی برداشت محصول است.
طول عمر دانه گرده و طول لوله گرده مستقیما به عنصر بور وابسته می باشد.
در زمانی که کمبود خفیف است، به علت رشد ضعیف لوله گرده در خامه، تلقیح تخمک پس از گرده افشانی کاهش می یابد.
در شرایطی که کمبود بور در باغ خیلی شدید باشد، خسارت این مرحله شبیه به خسارت سرماي شدید می باشد.
کمبود بور بیشتر در درون جوانه ها مهم است تا کمبود آن در خاك یا برگ.
در اثر کمبود بور، پرچم ها رشد نکرده و دانه گرده تشکیل نمی شود و مادگی گل ها کوچک باقی می ماند.
محلول پاشی بور پیش از باز شدن جوانه ها افزایش تشکیل میوه را به دنبال دارد.
بنابراین توصیه می شود علاوه بر محلول پاشی پس از برداشت، در مرحله تورم جوانه ها اواخر اسفند ماه و يا اوايل بهار، محلولپاشی درختان میوه تکرار شود.
كمبود بور سبب انبساط يا متلاشي شدن سريع لوله هاي گرده در حال رشد مي شود.
در گل ها، بور جهت رشد لوله گرده مورد نياز بوده و بايد از طريق كلاله تامين شود.
بطور مثال، پوكي مرحله اول پسته كه در اواخر فروردين ماه رخ ميدهد به علت كمبود عنصر بور مي باشد.
زيرا اين عنصر در تكميل رشد لوله گرده نقش اساسي دارد.
مصرف به موقع كود بور سبب افزايش ظرفيت توليد پرچم و بقاي دانه گرده مي گردد.
این عنصر بطور غير مستقيم سبب افزايش قندها در شيره گل و جذابيت بيشتر آنها براي حشرات مي شود.
 
روی:
روي از جمله عناصري است که نقش فوق العاده مهمی در رشد و عملکرد درخت دارد.
بیدار شدن به موقع جوانه هاي رویشی و زایشی از خواب زمستانه و گرده افشانی موفق، مهم ترین نقش این عنصر در درخت است.
باغات مبتلا به کمبود روي دیرتر از باغات سالم از خواب بیدار می شوند، فاصله میانگره ها در درختان کوتاه شده و سر شاخه ها حالت جارویی پیدا می کنند.
در حالت کمبود خفیف و متوسط این عنصر، ضمن کوتاه شدن میانگره ها، حاشیه برگ ها موجی شکل می شود. آهکی بودن و واکنش بالاي خاک ها در برخی مناطق، موجب تثبیت و غیر قابل استفاده شدن این عنصر در خاك و اندام هاي مختلف درخت می شود.
روی در تولید کلروفیل نقش دارد و موجب تسریع فعالیت های آنزیمی و فتوسنتز می شود. این عنصر در متابولیسم ازت، تشکیل رنگدانه، عطر و طعم محصول و سنتز ویتامین C نقش مهمی را ایفا می نماید.

بهترین زمان استفاده از فروت ست:

1- بلافاصله پس از برداشت و قبل از ریزش برگ ها. از آنجا که اندام های اولیه گل داخل جوانه ها، در مهرماه تشکیل می شود، بنابراین این مرحله بسیار حساس است و وجود روی، ازت و بور داخل جوانه ها موجب تقویت و افزایش میزان ذخیره انرژی جوانه ها می شود.
2- زمان تورم جوانه ها که در اواخر اسفند یا اوایل بهار اتفاق می افتد. چون بین فعال شدن ریشه و قسمت های هوایی اختلاف زمانی وجود دارد، ریشه ها در زمانی که جوانه ها احتیاج بالایی به مواد غذایی دارند، فعال نیستند و یا خیلی کم فعالند و نمی توانند مواد غذایی را در فرصت مناسب در اختیار جوانه ها قرار دهند.
در نتیجه فعال شدن جوانه ها دچار اختلال می شود و میزان باروری و تولید محصول به شدت کاهش پیدا می کند.
بنابراین محلول پاشی فروت ست، موجب می شود که مواد غذایی به سرعت و در زمان مناسب در اختیار جوانه ها قرار گیرد، در نتیجه تشکیل گل و گرده افشانی با راندمان بالایی اتفاق می افتد.
و در یک کلام فروت ست یعنی:
بهبود گرده افشانی
افزایش تلقیح گل
افزایش رشد شاخ  و برگ در ابتدای فصل
تحریک رشد جوانه و افزایش تبدیل گل به میوه
بهبود توان رشد گیاه
جلوگیری از ریزش گل و میوه
افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی
و در نهایت افزایش کمیت و کیفیت محصول
 
کود فروت ست با اکثر کودها و سموم سازگار و قابل اختلاط است اما  توصیه می شود قبل از اختلاط با هر ترکیبی تست سازگاری انجام شود.

احتیاطات لازم:

1- از ترکیب فروت ست با کودهای حاوی گوگرد و روغن های معدنی بپرهیزید.
2- در مناطقی که میزان بور در آب آبیاري و برگ بالا باشد  به دلیل مسمومیت عنصر بور بایستی از ترکیب فروت ست حذف شود.
3- در هوای گرم تحت هیچ شرایطی محلولپاشی انجام نشود.
 
منبع:سروش باران