زمان و انواع روش کوددهی به گیاهان

زمان و انواع روش کوددهی به گیاهان

زمان مصرف كودهای شيميایی :

به طور كلي ، كودهای شــيميایی در دو زمان قبل يا همزمان كاشــت (پايه) و پس از رويش (ســرك) مصرف می گردد. گفتنی است كه عواملی از قبيل نوع و مرحله رشدی گياه ، نوع كود و آب و هوای منطقه و غيره زمان كود پاشی را مشخص می كند.

زمان پخش کود :

قبل از شخم ………………………. کودهای آلی و معدنی

قبل يا همزمان با كاشت ………….. كودهای پايه

پس از رويش ………………………. كودهای سرك

کود پیش کاشتی و کود سرک :

کود را قبل از کاشت یا بعد از کاشت به گیاه می دهند . کودی را که قبل از کاشت در خاک قرار می دهند کود پیش کاشتی و کودی را که بعد از کاشت به خاک می دهند ، کود سرک گویند . در صورتی که کود در خاک حرکت نکند و نتوان آن را به نحوی در آب حل کرد و به خاک اضافه نمود ، حتما باید آن کود را قبل از کاشت به خاک داد. به طور کلی کودهایی که به میزان کمی در آب محلول هستند را نمی توان پس از کاشت به خاک داد . به عنوان مثال کودهای فسفره در خاک حرکت نکرده و به سرعت در خاک تثبیت می شوند . کودهای فسفره را نمی توان در سطح خاک پاشید و یا از طریق آبیاری به محیط فعالیت ریشه رسانید . چنانچه این عمل انجام گردد ، فسفر داده شده در خاک سطحی تثبیت گشته و به ناحیه توسعه ریشه نخواهد رسید . چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می بایستی کودهای فسفره را قبل از کاشت به خاک داد و آن ها را مستقیماً در ناحیه توسعه ریشه قرار داد . حداکثر میزان محلول فسفر در پی اچ  ( 6 تا 6/5 )  مشاهده می شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می تواند در افزایش محلول بودن و جذب فسفر موثر باشد . تغییر pH خاک در خاک های اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاک های قلیایی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجام پذیر است . مصرف مقدار زیادی کود حیوانی نیز می تواند در نقصان pH خاک مفید باشد . میزان محلول بودن کودهای فسفره نیز متغیر است.

در صورتی که خاکی فسفر یا پتاسیم را تثبیت می کند ، باید کودهای این عناصر را در نزدیک ترین زمان ممکن به کاشت در خاک قرار داد تا تثبیت به حداقل مقدار برسد.

دسته دیگر از کودهای هایی که قبل از کاشت باید به خاک داده شوند ، کودهایی هستند که برای قابل جذب شدن به تغییراتی نیاز دارند . مثلا گوگرد (S ) را بایستی 4 تا 6 هفته قبل از کاشت به خاک داد تا به صورت قابل جذب یعنی (SO4 -2 ) درآید.

دسته سوم از کودهایی که باید قبل از کاشت به گیاه داده شود ، ترکیباتی هستند که برای گیاه سمی بوده و باید پس از وقوع تغییراتی در آن در مجاورت گیاه واقع شود . مثلا آمونیاک (NH3 ) برای گیاه سمی بوده و بایستی آن را حتما قبل از کاشت به خاک داد تا کاملا به آمونیوم و نیترات تبدیل شود .

کوددهی به روش سرک :

کودی را که بعد از کاشت به خاک می دهند کود سرک گویند . دادن کود سرک در مواردی معمول است که کود به سرعت از خاک شسته می شود و چنانچه تمامی ان عنصر مورد نظر یکباره و قبل از کاشت به خاک داده شود ، قسمت اعظم آن شسته خواهد شد . در این شرایط قسمتی از کود را قبل از کاشت و بقیه را در نیمه اول فصل رشد و غالبا در زمان شروع رشد سریع گیاه به محصول می دهند . مصرف کود سرک بیشتر در مورد کود نیتروژن مرسوم است . در شرایطی که نیتروژن شسته می شود و یا خطر دنیتریفیکاسیون وجود دارد، غالبا 25 تا حد اکثر 50 درصد از کل نیتروژن مصرفی را به صورت قبل از کشت و بقیه (50 تا 75 درصد) را به صورت سرک به مزرعه می دهند . مقدار کود نیتروژن پیش کاشتی به مقدار نیتروژن موجود در لایه 20 تا 30 سانتیمتری خاک دارد.

انواع روش های کود دهی :

1. روش تزریقی

2. روش پراکندن

3. روش نواری

4. روش کناری

5. کودپاشی همراه آب آبیاری

6. محلول پاشی کود

1- کوددهی به روش تزریقی :

محلول آمونیاک و آمونیاک مایع از کودهایی هستند که در خاک تزریق می شوند و در حال حاضر، این کودها در ایران رواج زیادی ندارد. این دو کود را باید در آخرین مرحله تهیه بستر و حداقل 10 تا 15 روز قبل از کاشت در خاک مرطوب تزریق نمود تا نیتریفیکاسیون در آن ها کامل گردد . آمونیاک در خاک هایی که PH آن ها بیش از 8 است از خاک فرار می کند. محلول های نیترات آمونیوم و اوره را نیز می توان قبل از کاشت در خاک تزریق نمود. تزریق محلول ها به فشار زیادی احتیاج ندارد، اما آمونیاک مایع باید تحت فشار تزریق شود. تزریق آمونیاک مایع در خاک هایی عملی است که بافت خاک ریز بوده و رطوبت آن کافی باشد، تا خاک به سهولت فشرده شده و آمونیاک در خاک محبوس گردد معمولا در خاك های سنگين اين روش كوددهي مناسب تر است و به اين منظور از دستگاه های ويژه ای استفاده می شود.

2- کوددهی به روش پراكندن :

در اين روش ، كود به طور يكنواخت در ســطح خاك پراكنده مي شود . عمل پراكندن كود با دســت يا با كودپاش یا هواپیما ، قبل و بعد از كشــت انجام مي گيرد . در پراكندن كود قبل از كشــت در آخرین مرحله از تهیه بستر بذر و پس از تسطیح انجام می گیرد و تقریبا در مورد تمام کودهای جامد عملی می باشد . پس از انکه کود را با وسایلی در سطح خاک پراکنده کردند آن را با ديسك يا كولتيواتور با خاك مخلوط مي كنند . در صورت پراكندن كود پس از كاشــت و سبز شــدن گياه بايد عمل آبياری انجام شود تا كود در آب حل شده ، وارد خاك گردد . كودهاي سرك در كشت هاي درهم معمولا به اين وسيله در خاك پخش مي شوند . در دیم کاری نیز از کود سرک استفاده می کنند، در اینصورت هنگامی کودپاشی می کنند که احتمال بارندگی بسیار زیاد باشد .

ماشین مخصوص کودپاشی همان ردیف کار غلات دانه ریز است که لوله ها سقوط و پاشنه های کاشت آن برداشته شده باشد ، این دستگاه از یک مخزن کود تشکیل شده که در زیر آن سوراخ های قابل تنظیمی برای پاشش کود تنظیم شده . برای پاشش کود می توان از دستگاه کودپاش یا سانتریفیوژ استفاده نمود .

برای کودپاشی اراضی وسیع و تپه ای ( تحت شرایط دیم کاری ) یا پاشیدن کود در محصولات مرتفع مانند ذرت و آفتابگردان که استفاده از ماشین های زمینی همراه با بروز خسارت هایی در محصول می باشد می توان از هواپیما یا هلی کوپتر استفاده نمود.

3- کوددهی به روش نـواری :

در ايــن روش ، كود به صورت نواری به عرض 5-2 ســانتي متر در يك يا دو ســمت و زیر بذر ( 3 تا 10 سانتی متر در پهلو و 5 تا 8 سانتی متر در زیر) قرار مي دهند. اين روش كوددهی بيشتر در كاشت گياهــان وجينــی و يا كشــت های رديفی به كار مــی رود . عمل كوددهی نواری بــا كودكار انجام می گيرد. کودپاشی نواری همزمان با بذرکاری گیاهان وجینی انجام می گیرد. دستگاه کودپاش معمولا قبل از بذر کار واقع است. در کشت مسطح، قرار دادن کود به صورت نواری با دستگاهی انجام می گیرد که شامل یک مخزن کود، یک لوله انتقال کود و وسایل شیار دادن خاک است . در کشت جوی و پشته ای ، کود روی زمین ریخته می شود و توسط شیارسازی که در جلو ردیف کار واقع است در زیر پشته مدفون می گردد.

نکته : نواری قرار دادن کودهایی که به سرعت در خاک تثبیت می شوند مانند کودهای فسفره باعث می شود که سطح تماس کود با خاک کمتر باشد و تثبیت کمتری به وقوع پیوندد و افزایش اثر بخشی کودهای فسفره در این روش چندین برابر روش پراکندن می باشد.

نکته : هر چه مقدار کود مصرفی زیادتر، کود محلول تر، بافت خاک درشت تر و یا حساسیت محصول به کود زیادتر باشد، فاصله بین بذر و نوار کود را بیشتر و عرض نوار کود زیادتر می گردد.

4- کوددهی به روش کناری :

در اين روش كود را در كنار رديف های كشــت می ريزند. اين روش برای دادن كود سرك به گياهان وجينی در كشت های جوی- پشته ای به كار می رود . اين نوع كودريزی با دست و يا با دستگاه كودريز انجام می گيرد در اين روش زارعين خبره ابتدا شكافی سراسری در ســينه پشــته ايجاد كرده و كود را در آن به صورت نواری ريخته و شكاف را با خاك می پوشانند. انجام عمليات آبياری پس از كوددهی ضروری ست .

نکته : بهتر آن است که کودپاشی قیل از وجین و سله شکنی صورت گیرد، انجام این عملیات بعد از کودپاشی سبب اختلاط کود با خاک سطحی می شود.

5- کود پاشی همراه با آب آبیاری یا روش محلول پاشی در آب آبیاری :

كودهــای محلول را در آب آبياری حل كرده ، با آبياری بارانی و يا قطره ای در سطح مزرعه توزيع می نمايند . بدين منظوری، مقدار جريان آب (دبی) را به نحوی تنظيم می نمايند كه در طول مدت آبياری تعيين شده هم نياز آبی گياه تامين شود و هم كود به مقدار توصيه شده توزيع گردد . در روش سنتی زارعين به صورت ابتكاری و بدون داشتن توصيه علمی كيســه كود ازته را در ميانه زمان آبياری در نهر آبياری قرار می دهند . تا كود به تدريج حل و در سطح مزرعه توزيع شود . دادن کود نیتروژنه (به صورت اوره) با آب آبیاری بسیار معمول است . با این روش می توان 20 تا 30 کیلوگرم نیتروژن را در هر بار آب آبیاری به خاک اضافه نمود و به این طریق تمام نیتروژن مورد نیاز محصول را به صورت سرک در فواصل زمانی مناسب و طی دوران رشد سریع در اختیار گیاه قرار داد .

نکته : کودهای نیترات آمونیوم ، اسید فسفریک و سولفات آمونیوم به وسیله آبیاری بارانی خسارت می زنند.

روش کار : ابتدا برای چندین ساعت با آب بدون کود ، مزرعه را آبیاری می کنند تا خاک و گیاه مرطوب گردند . سپس کود محلول را در سیستم آبیاری تزریق کرده و به مدت نیم تا 1 ساعت با آب حاوی کود آبیاری می نمایند . بدنبال آن ، آبیاری با آب فاقد کود به مدت 1 تا 1/5 ساعت ادامه می یابد تا سیستم پاک شود ، گیاه شسته گردد، کود در خاک نفوذ نماید و در عین حال ، کود به اعماق خاک شسته نشود.

6- کودهی به روش محلولپاشی :

اين روش بيشــتر در مورد كودهای ميكرو كاربرد دارد به اين منظور كود را در آب حل نموده ، روی برگ ها با محلول پاش ها می پاشند . محلولپاشی از طريق برگ از اهميت زيادی برخوردار است ولی بايستی توجه داشت بعلت وجود سلول های خاص در برگ ها ، محدوديت هايی در جذب يون ها وجود دارد ، زيرا وجود کوتيکول ها محدوديت هایی را برای جذب آب و املاح محلول در آن موجب می شود . هر چند عناصر اصلي از طريق برگ جذب می شود ولي میزان واقعی نیاز گیاه به این عناصر نمي تواند بطور کامل از طريق برگ جذب و تامین شود . محلولپاشی موقعی موثر خواهد بود که مواد غذايي به نحوي از طريق ريشه نتواند جذب گياه شود . اين موضوع بخصوص در مورد عناصر سنگين نظير آهن ، منگنز ، روی و مس صادق است . زيرا بعلت خصوصيات فيزيکی و شيميایي خاک اين عناصر بر روی ذرات خاک فيکس شده و بحالت غيرقابل جذب در می آيند در اين صورت محلولپاشی موثر خواهد بود . در بررسی های انجام شده معلوم شد که جذب اوره از طريق برگ و تبديل آن در گياه بخوبی صورت مي گیرد که مصرف آن در باغات معمول شده است . تغذیه برگی برخی از عناصر نظیر بور ، منگنز ، روی و آهن در خاک های آهکی کشور در مقایسه با مصرف خاکی مناسب تر است.

مرجع : خواجه پور، م.ر. 1393. اصول و مبانی زراعت. مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی از گروه کشاورزی انلاین

جهت خرید بهترین کودهای اروپایی از معتبرترین کمپانی ها کلیک کنید.