لیکا و لیکاپون در هیدروپونیک و کشاورزی

لیکا و لیکاپون در هیدروپونیک و کشاورزی

دانه رس سبک منبسط شده و فرآورده های آن

Light Expanded Clay Aggregate

1.پیش گفتار

ازآنجا که گیاهان دارای جابجایی فیزیکی نیستند، بیش از سایر موجودات به مکان زندگی و تغییرات محیطی وابسته اند. با وجود این اولین موجوداتی که زندگی را در هر نقطه ای امکان پذیر می سازند، گیاهان می باشند.در این راستا لوسین فوره می گوید: مرز سکونت انسان در صحاری قطبی،محدود به منطقه زیست گوزن قطبی نیست؛ بلکه محدود به مناطقی می باشد که درآن گلسنگ و موسک می روید و گوزن قطبی از آن تغذیه می کند. از آنجا که فقدان نور خورشید مانع رشد گیاهان است،زندگی برای حیوان و در نتیجه برای انسان،میسرنخواهد بود.

با افزایش جمعیت،انسان ناچار به توسعه مکان زندگی خود و کم کردن محیط زیست گیاهان شد.به این ترتیب هر روز بهترین زمین های قابل کشت دنیا به طرح های عمرانی،نظیر احداث راه ها و ساختمان ها اختصاص یافت.بر اساس برآوردی که در کالیفرنیا انجام شد به ازای هرهزارنفرافزایش جمعیت،صد هکتار از خاک های کشاورزی حذف می شود.این رشد سریع سبب گردید که مساحت زمین به نفر(سرانه زمین)در شهرهای بزرگ به شدت کاهش یابد و در بعضی از شهرها-چون تهران- این نسبت به قریب 2مترمربع به هر نفر میرسد.

این روند در اغلب شهرهای جهان سبب شدکه انسان به فکر کاشت گیاهان در فضاهای محدود خانه ها،همانند پشت پنجره ها،تراس ها و… افتد.وی با کسب تجربه،شروع به بهره برداری از مکان های بدون استفاده،چون بام ها و کناره خیابان ها کرد و به این ترتیب،نه تنها تا حدی هوای اطراف خویش را بهبود بخشید،بلکه ظاهر طبیعت را هم کمی ترمیم نمود. این تغییر شرایط امکان پذیر نبود مگر با به کاربردن همان فن آوری پیشرفته ای که سبب تخریب طبیعت گردید.

در این راستا کشورهایی چون ایتالیا، سوییس وژاپن، اقدام به توسعه و احداث باغچه ها و سبزی کاری ها در بام ها و ایجاد و گسترش گلخانه ها نمودد.گسترش این روش ها نیاز به محیط رشدی با شرایط زیر دارد:

1-1-نگه دارنده گیاه باشد،

1-2- تامین کننده نیازهای غذایی گیاه باشد،

1-3-آلوده کننده محیط زیست نباشد،

1-4-برای گیاه مضر نباشد،

1-5-از لحاظ وزنی سبک باشد تا به وزن ساختمان اضافه نگردد،و

1-6-از لحاظ اقتصادی به صرفه باشد.

2- نیازهای گیاهان برای رشد (محیط رشد plant environment )

با ارزش ترین عوامل محیطی کارآمد رشد:

2-1- خاک

2-2- مواد غذایی

2-3- آب

2-4-نور یا انرژی تشعشعی radiant energy

1-2  خاک

در خاک،لایه های گوناگونی می بینیم. خاک رویی (top soil ) که نرم تر است و رنگ تیره ای دارد،خاک زیرین (sub soil) که رنگی روشن تر و ضخامت بیشتری داردو سنگ بستر(bed rock) که در بخش تحتانی خاک وجود دارد.

خاک عبارت است ازتوده های مواد معدنی و آلی ، که دارای موجودات زنده بسیار بوده و منبع اصلی تامین یا به دست آورنده مواد غذایی و آب برای گیاه به شمار می رود.

مواد تشکیل دهنده خاک عبارتند از: میکروارگانیسم ها،موادمعدنی،آب و هوا. گرچه از موجودات زنده خاک، تنها حشرات و کرم ها دیدنی هستندولی از نظر وزنی بزرگترین موجدات زنده خاک را میکرو ارگانیسم ها،باکتری ها و قارچ ها تشکیل می دهند. میکروارگانیسم ها بیشترین مصرف کننده مواد غذایی در خاک هستند که اجساد آن ها مورد استفاده گیاه قرار می گیرد.

1-1-2- مواد آلی خاک:

مواد آلی خاک، از تجزیه بافت های حیوانی،گیاهی و میکروارگانیسم های مرده به دست می آید.برخی از مواد مانند چوب،موم وچربی ها، در برابر تجزیه کامل از خود مقاومت نشان می دهند و پس از فرآیند بیوشیمیایی به هوموس (humus) تبدیل می شوند.

هوموس، ساختار (structure) خاک و ماهیت غذایی آن را به نسبت زیادی تغییر می دهد و قدرت جذب آب و مواد غذایی آن از رس بیشتر است.

2-1-2-مواد معدنی خاک:

مواد معدنی خاک بر اساس قطرشان تقسیم بندی می گردند که شامل :

بزرگتر از 76 میلی لیتر          سنگ     (stone)

2تا76 میلی لیتر                  ریگ       (Gravel)

05/0 تا 2 میلی لیتر             شن       (sand)

0/002  تا 0/05 میلی لیتر      لای        (silt)

کمتر از0/002  میلی لیتر       رس        (clay)

بافت خاک ( soil texture) ، اندازه و نسبت درصد مواد سازنده خاک مانند شن ، لای و رس است.

3-1-2- آب:

آب یکی از مواد موجود در خاک است که برای رشد گیاه بسیار با ارزش است.قدرت نگه داری آب در خاک، بستگی به میزان مواد آلی و اندازه ذرات مواد معدنی دارد.هرچه مواد آلی در خاک بیشتر یا اندازه ذرات خاک کوچکتر باشد، نیروی نگه داری آب در خاک بیشتر است.

4-1-2- هوا در خاک :

خاک برای تنفس ریشه های گیاه و میکروارگانیسم ها به هوا نیاز دارد.در خاک شنی به دلیل وجود فضاهای خالی بزرگ ما بین ذرات،معمولا تهویه به راحتی صورت می گیرد.در صورتی که در خاک های رسی با وجود فضاهای خالی زیادتر،چون فضاها کوچک است و اغلب به وسیله آب پر می شودعمل تهویه به خوبی صورت نمی گیرد.

2-2-مواد غذایی:

گیاهان برای تغذیه، به شماری از عناصر نیاز دارند.  این عناصربرای گیاهان گوناگون، یکی نیست و به دو گروه عناصر کم مصرف و پرمصرف، تقسیم می گردند.

1-2-2- عناصر کم مصرف (Micro Nutrient):

عناصر کم مصرف مانند :آهن(fe)، روی(zn)،کلر(cl)،منگنز(Mn)،مولیبدن(Mo)،بر(B) و مس (cu)، عناصری هستند که به اندازه کم مورد نیاز گیاه است.

2-2-2- عناصر پرمصرف (Macro Nutrient):

عناصری مانند گوگرد (s)، منیزیم(Mg)،کلسیم(Ca)،پتاسیم(k)،فسفر(p)، نیتروژن(N)،هیدروژن(H) و کربن(C)، از عناصر پرمصرف هستند که به اندازه بیشتری مورد نیاز گیاه است و از راه هوا یا آب جذب می شوند.

3-2- آب :

ارزش آب در گیاهان را نمیشه نادیده گرفت.هنگامی که گیاه رشد می کند،پیوسته آب را از زمین می گیرد و از برگ ها تبخیر می کند.اندازه تبخیر آب از سطح برگ بستگی به دما، جریان هوا ، رطوبت نسبی هوا و غیره دارد.اگر بین جذب آب و تبخیر تعادل باشد،همه کارهای گیاه به گونه درست و طبیعی پیش می رود.اگر مقدار جذب آب بیشتر از دفع آب باشد، فشار آب درون یاخته ها و آوندها بالا می رود،که باعث می شود ساقه گیاه دراز و باریک و نرم گردد و ساقه گیاه دچار خوابیدگی می گردد و یا میوه ترک میخورد. اگر مقدار دفع آب بیشتر از جذب باشد برگ ها تیره شده و باعث پژمردگی و خشک شدن گیاه می گردد.

4-2- نور یا انرژی تشعشعی:

نور از عوامل با ارزش سوخت وساز گیاهان به شمار می رود.به آن دسته از اعمای گیاهی که نور ایفاگر آن است واکنش های پرتوشیمیایی (Photo Chemical Reaction) می گویند. مانند عمل نورگرایی و فتوسنتز ( یا ساختن مواد غذایی در برگ) یا در اثر طول روز بر روی گل دهی (گرایش و خم شدن گیاه به سوی نور را، نورگرایی می گویند).

1-4-2- فتوسنتز :

ساختن مواد غذایی در برگ را فتوسنتز می گویند.گیاهان برای فتوسنتز،به نورهای گوناگونی نیاز دارند و بر پایه این نیاز،گیاهان به چهار دسته تقسیم می شوند:

1-1-4-2– گیاهان سایه دوست (Hade Plants) مانند سرخس و فیکوس

2-1-4-2- گیاهان آفتاب دوست (sun plants) مانند داوودی وگل سرخ

3-1-4-2- گیاهان سایه آفتاب دوست ((Partial shade plants مانند بگونیا و سیکلامن

4-1-4-2- گیاهان غیرحساس (Light intensity Plants) مانند ماگنولیا

2-4-2-Photo Periodism:

فتوپریودیسم،عبارت است ازاثر طول روز بر روی گلدهی و از این جنبه، گیاهان به سه گروه روز کوتاه، روز بلند و بی تفاوت ، تقسیم می شوند.

5-2- دما :

هر گیاهی در یک دامنه دمایی بخصوص، دارای بهترین رشد است. از آنجایی که رشد گیاه نتیجه مستقیم تفاضل مواد ساخته شده در فتوسنتز و مواد مصرف شده در تنفس است، دامنه دمایی مناسب رشد گیاه را می توان به صورت درجه حرارت هایی که در آن ها فتوسنتز حداکثر و تنفس متعادل است، تعریف کرد. در دمای زیاد، بیشتر گیاهان چون آب بسیاری از دست می دهند، آسیب می بینند.توقف رشد در دماهای نسبتا بالا، ناشی ازاختلال در اعمال حیاتی گیاه است. در این حالت ،  تنفس بیش از اندازه است و فتوسنتز کمتر از اندازه معمول است، به طوری که مواد پیش از ساخته شدن، مصرف شده و مقدار مواد ذخیره شده، کاهش می یابد.

دمای پایین تر از دامنه دمایی گیاه، می تواند باعث یخ زدگی (Freezing Injury) و یا سرمازدگی (Chilling Injury) شود.

6-2- هوا :

هوا از 78درصد ازت ، 21 درصد اکسیژن و نزدیک به 3/0 درصد گاز کربنیک و اندکی گازهای دیگر درست شده است. اکسیژن در تنفس ریشه و اندام های هوایی گیاه ، بسیار ارزشمند است و دی اکسید کربن نیز برای انجام فتوسنتز نیاز است.

ازت آزاد در هوا می تواند توسط بغضی از باکتری ها که در ریشه برخی گیاهان به صورت غده یافت می شوند و یا بعضی جلبک ها جذب شده و برای گیاهان قابل استفاده گردد. ولی به طور کلی مواد آلی ، منبع تولید ازت در خاک می باشند.

3- کاربرد لیکا در کشاورزی و فضای سبز:

همانطوری که اشاره شد شش عامل محیطی در رشد گیاهان موثر می باشند. یکی از این عوامل خاک است که بیشتر در خصوص خاک و مواد تشکیل دهنده آن، به صورت خلاصه توضیح داده شد.

دانه های لیکا دارای ویژگی هایی می باشند که می تواند در اصلاح خاک به کشاورزی کمک نماید.تعدادی از این ویژگی ها عبارتند از:

1-3- به علت فرآوردی در دمای حدود 1100 درجه سانتیگراد، عاری از هرگونه آفت و بیماری می باشد.بنابراین افزودن آن به خاک هیچگونه آلودگی به همراه ندارد.

2-3- به علت شکل و ساختار خاص لیکا در هنگام ترکیب با خاک زراعی باعث افزایش تهویه خاک می شود.

طبق جدول فوق که در آزمایشگاه خاک شناسی دانشگاه گاند(Gand) سوییس ارایه شده، مقدار هوای مفید برای ریشه ها در مقایسه با حجم کل هوای موجود در دانه های لیکا ، از موارد دیگر فاصله زیادی دارد.

3-3- دانه های لیکا پس از مخلوط شدن با خاک، باعث افزایش نفوذپذیری آب در خاک شده و در نتیجه ،جذب مواد غذایی توسط گیاه را افزایش می دهد و با نفوذ آب به داخل خاک، از جاری شدن آب در سطح خاک جلوگیری می کنند.

4-3- دانه های لیکا از نظر شیمیایی خنثی بوده وPH آن نزدیک به 7 است.بنابراین مخلوط کردن لیکا با خاک بتعث تغییر در PH  خاک نمی گردد.

5-3- دانه های لیکا باعث افزایش نگه داری آب در خاک  شده و برخلاف اندازه درشت آن نسبت به رس، می تواند بین 85/8 درصد تا 18 درصد، رطوبت را در خود حفظ کرده و به مرور در اختیار ریشه گیاه قرار دهد.

6-3- دانه های لیکا به دلیل ثبات ساختمانی،به راحتی فشرده نمی شوند و دوام آن ها زیاد است ودر هنگام مخلوط شدن با خاک و یا استفاده از دانه ها به تنهایی، فشرده ویا متلاشی نمی شوند.

7-3- دانه های لیکا دارای وزن بسیار کمی هستند و حمل ونقل آن ها آسان و کم هزینه می باشد ودر هنگام مخلوط شدن با خاک ، باعث کاهش وزن خاک گلدان  و یا فلاور باکس (Flower Box) می گردند.

8-3- دانه های لیکا در برابر حرارت مقاوم بوده و به تنهایی ویا به صورت مخلوط در خاک، می تواند ریشه گیاه را درمقابل تغییرات شدید دما محافظت نمایند.

9-3- دانه های لیکا از مواد طبیعی ساخته شده و استفاده از آن ها به صورت تنهایی و یا مخلوط با خاک، برای محیط زیست ضرری ندارند.

با توجه به توضیحات فوق و عمر مفید و طولانی دانه های لیکا، از این دانه ها می توان به صورت مخلوط با خاک،جهت اصلاح بافت و ساختمان خاک و یا به تنهایی به عنوان محیط کشت استفاده نمود. حال به اختصار به موارد خاصی از کاربرد دانه های لیکا در درختکاری،احداث فضای سبز وباغبانی اشاره می نماییم.

1-3- کاربرد لیکا در درختکاری:

1-1-3- کاربرد لیکا برای کاشت نهال

همانطور که پیشتر گفته شد، کاهش تهویه خاک می تواند موجب کاهش رشد در گیاهان و بخصوص درختان شود.با استفاده از دانه های لیکا در هنگام کشت نهال در باغات و در حاشیه معابر مخصوصا در خاک های سنگین، می توان به اصلاح خاک و افزایش تهویه خاک و در نتیجه به جذب مواد غذایی کمک کرد.

مراحل کاشت نهال با استفاده از دانه های لیکا:

1-حفر گودال به ابعاد 2برابر حجم ریشه نهال

2-استفاده از خاک سطحی همراه با 3/1 مخلوط دانه لیکا متوسط (4mm-10mm) و 3/1 کود دامی پوسیده در زیر نهال

3-استقرار نهال به صورت عمودی

4- نصب قیم مناسب ، در صورت ضعیف بودن نهال

5-پر کردن چاله حفر شده به نسبت 3/1 مخلوط دانه لیکا متوسط (4mm-10mm) ، کود دامی پوسیده و خاک اطراف چاله حفر شده

6-ایجاد شیارهایی به عمق 40 سانتی متر و طول 3 تا 8 به صورت دایره اطراف گودال کاشت،جهت خاک های سنگین و درخت های حاشیه معابر

7-پرکردن شیارهای ایجاد شده به نسبت مساوی از خاک اطراف و دانه لیکا متوسط

8- احداث تشتک مناسب جهت آبیاری

9- استفاده از لیکا دانه متوسط به عنوان خاکپوش به ضخامت 3 تا 4 سانتی متر در داخل تشتک

10- آبیاری مناسب

شکل 3-1- کاربرد لیکا برای کاشت نهال

2-1-3- کاربرد لیکا برای درختان کاشت شده:

بیشترین تجمع ریشه های مویین و ریشه هایی که کار جذب یا گرفتن آب و مواد غذایی را انجام می دهند، در اطراف آبچکان درخت به ویژه در نزدیک سایه انداز تا کمی جلوتر از آبچکان است که نزدیک به 25% و بیشترین اندازه آن 50% شعاع سایه انداز درخت پراکنده است. گفتنی است که بیشترین تراکم ریشه در جایی است که رطوبت دارد.در این محدوده با گذشت زمان خاک فشرده می گردد ونفوذ آب کاهش می یابد.

آب در پای درخت جاری می گردد و خاک را می شوید. اگر توانایی نفوذ خاک و افزایش تهویه خاک را ثابت و یکسان نگه داریم، می توانیم توانایی نفوذ ریشه را فراهم آوریم تا گیاه از مواد غذایی، بهترین بهره برداری را بکند.

برای بالا بودن نفوذپذیری خاک، دو روش را می توان به کار برد:

شکل 3-2 نفوذ ناپذیری خاک و سله بستن خاک اطراف درخت

1-2-1-3- روش نخست:

در این روش لوله های زهکش را که دارای سوراخ های بسیاری است به کار می برند.نخست محدوده دوروبر درخت را تا عمق 80 سانتی متری حفاری می کنند.سپس پیرامون لوله زهکش را با دانه های درشت و پس از آن با یک لایه از دانه های متوسط پر می کنند و سپس بقیه نقاط خاکبرداری را با مخلوط برابر لیکا و خاک زراعی پر می کنند.

2-2-4-3- روش دوم:

این روش مانند شکل های 3-4 تا 3-8 برای درختانی است که نمی توان لوله های زهکش را برای کف سازی پیرامون درخت با مصالح ساختمانی به کار برد.در این روش، نخست سطح خاک پیرامون درخت را به عمق 10 تا 20 سانتیمتر برمیداریم و دور درخت را تا شعاع 20 تا 40 سانتیمتر شیارهایی به پهنای 30 سانتیمتر و با فاصله های برابر حفر می کنیم. این شیارها با لیکای درشت با قطر10 تا 20 میلی متر پر می کنیم. سپس خاک مانده را با نسبت 1-2-3 از کود دامی (1) دانه لیکا (10-16 میلی متر) (2) و خاک زراعی (3) مخلوط کرده و خاک دور درخت را پر می کنیم. در این حالت علاوه برتبادل گازها و افزایش نفوذپذیری آب و مواد غذایی به داخل خاک،از سله بستن خاک جلوگیری می شود.

شکل 3-4 حفر شیارهای با عمق 10-20 cm

شکل 3-5- پر کردن شیارها با لیکا 10-20 میلیمتر

شکل 3-6 استفاده از کود دامی و دانه لیکا همراه با خاک موجود

شکل 3-7 مخلوط کردن کود دامی و دانه لیکا و خاک زراعی به نسبت 1-2-3

شکل 3-8 پر کردن چاله اطراف درخت با استفاده از مخلوط لیکا

2-3- به کار بردن لیکا برای پوشاندن خاک یا خاک پوش

روی خاک را می توان پوشیده نگه داریم چون:

1-خاک، رطوبت را در خود بیشتر نگه داری می کند.

2-از فرسایش خاک جلوگیری می کند.

3-گیاه به موادغذایی،بهتردسترسی پیدا میکند،

4-افزودنی های غذایی خاک، به حداقل می رسد.

برای پوشاندن خاک و یا خاک پوش،روش گوناگونی را به کار می برند مانند کاشت علف های دایمی (Permanent Sob) کاه، برگ، خاک اره و دانه های لیکا.

به کار بردن خاکپوش هایی مانند علف های دایمی، برگ، کاه و خاک اره نارسایی هایی هم دارند.مانند آلوده بودن به آفت ها و عوامل بیماری زا و یا خطر آتش سوزی.

دانه های لیکا را می توان مانند خاک پوش برای گلدان های زینتی، پوشش زمستانه مزارع توت فرنگی.

بینابین درختان میوه ودر گلخانه ها به کار برد. به کار بردن دانه های لیکا به عنوان خاکپوش ، یکی از روش های نگه داری خاک به شمار می رود. دانه های لیکا، رطوبت را در خاک نگه می داردو از افزایش حرار در خاک، جلوگیری می کند، ساختار خاک را بهتر می کند و رشد علف های هرز را کاهش می دهد.

شکل 3-9 نمونه استفاده از دانه های لیکا برای پوشاندن خاک

همچنین دانه های لیکا برخلاف دیگر خاکپوش ها، آفت و عوامل بیماری زا، بذر علف های هرز و یا خطر آتش سوزی ندارند و از این دید یکی از خاکپوش های مناسب است.

3-3-کاربرد لیکا در چمن و چمن کاری

در طراحی و ایجاد فضای سبز در در باغ، چمن نقش با ارزشی دارد.چمن مانند یک زمینه مناسب تابلوی نقاشی است که با انواع درختچه های زینتی یا حاشیه های گل به طور الوان درست شده است.

پدید آوردن این زمینه سبز،خود دشواری هایی را در پی داردکه نگهداری رشد و نمو آن بسیار با ارزش است. خاک عامل مهمی در رشد و نمو گیاه چمن است و اگر خاک چمن به هر دلیلی متراک باشد،رشد و نمو آن اندک اندک کند و سرانجام متوقف میگردد.رطوبت خاک خود مسیله دیگری است که باید به آن توجه کرد چون میزان نفوذپذیری خاک و آبی که در سطح آن جاری است، بستگی بسیاری به تراکم خاک چمن کاری دارد.

بطور کلی کاشت چمن 6 مرحله دارد.انجام این مراحل ششگانه عبارند از:

3-3-1-انتخاب زمین

3-3-2-ایجاد شیب و زهکشی خوب در مکان کاشت

3-3-3-تهیه بذر و نوع کاشت

3-3-4-کاشت چمن در زمان مناسب

3-3-5-تامین رطوبت کافی برای تحریک رشد سریع چمن

3-3-6-چمن زنی در زمان مناسب و ازارتفاع مناسب

1-3-3 انتخاب زمین و خاک

خاک مناسب برای رشد چمن،باید بافتی مناسب با PH خوب داشته باشد.بیشتر چمن ها در خاک های لومی یا شنی، با PH خنثی یا کمی اسیدی (5/6 تا7) رشد خوبی دارند.

2-3-3- ایجاد شیب مناسب و زهکشی خوب

شیب بندی اصولی درهدایت درست آب در بستر چمن، تاثیر و کارایی بسیاری دارد.زهکشی خوب باعث می شود آب به مقدار کافی در خاک نفوذ کندو به ریشه ها برسد. حساس ترین بخش کار چمن کاری برای هر نوع چمن،ایجاد زهکش است.یکی از روش های زهکشی مناسب برای چمن، به کار بردن لیکاست.برای این کار دانه های لیکا را به قطر 10 تا 20 میلی مترو به ضخامت 7سانتیمتر برای لایه زهکشی به کار می برند.پس از آن مخلوطی از خاک باغچه و لیکا به نسبت 3 به 1 لیکای دانه ریز تا قطر 4میلی لیتر به کار می برند.

نتایج آزمایش ها نشان می دهد که که این حالت بهترین ترکیب از لحاظ رشد ریشه و دوام آن است. در زمین های با خاک سنگین و منطقی که دارای باران های  فصلی بسیار تند هستند، می توان لوله های زهکشی وشیارهای زهکش همرا با دانه های لیکا به کار برد.در این صورت، بهبود سطح خاک بایدپس از شیب بندی وایجاد شیارها انجام گیرد.

برای رسیدن به این منظور دو روش عمل می گردد:

1-2-3-3- به کارگیری لوله های زهکشی: این روش را بیشتربرای زمین های آب رفتی و مناطقی که باران های فصلی شدید دارند، به کار می برند.نخست پس از شیب بندی در جهت شیب زمین، لوله های زهکشی فرعی به قطر 60 تا 90 میلی متر( با توجه به آمار باران سالیانه) در شیارهایی به عمق 50 تا 60 سانتیمتر قرار داده می شود و اطراف لوله از دانه های لیکا به قطر 10 تا 20 میلی متر پرمیگردد.هر یک از لوله های فرعی سرانجام به یک کانال اصلی می پیوندد، این کانال اصلی نیز به جوی های اصلی یا سپتیک،متصل خواهند شد.

2-2-3-3- کاربرد شیارهای زهکشی

در این روش بجای لوله های زهکشی ،شیارهای زهکشی را به کار می برند.شیارهایی به عرض 20-30 سانتیمتر و به عمق 50 سانتیمتر در زیر سطح خاک مناسب است.فاصله شیار ها از یکدیگر 40 تا 50 سانتیمتر می باشد. هر یک از شیارها و کانال های فرعی،در پایان به یک کانال اصلی می رسند و آب جمع آوری شده، از محل خارج

می گردد.

در هر دو روش فوق، پس از به کار بردن لوله های زهکشی و شیارهای زهکشی، درقشر زیرین پیش از خاک ریزی ،دانه های لیکا به قطر 20-10میلی متر و به ضخامت 5 سانتی متر، به کار می برند.پس از آن مخلوطی ازخاک باغچه و لیکا (10-4 میلی متر) به نسبت 3 به 1 می ریزند.

3-3-3- تهیه بذر و نوع کاشت

با توجه به گونه چمن،محل کاشت، کیفیت محل و مدت زمان لازم تا بلوغ چمن، یکی از روش های چهرگانه زیر را می توان برگزید:

شکل 3-10 استفاده از لیکا در زمین های چمن

کاشت مستقیم بذر

به کار بردن چمن آماده( چمن رول)

کاشت کپه ای

به کار بردن قطعات استولون و ریزوم در چمن کاری

1-3-3-3- کاشت مستقیم بذر: این روش متدوال ترین و ارزان ترین روش کاشت و گسترش چمن است. در این روش پس از آماده کردن زمین از نظر شیب و زهکشی، با دانه های لیکا به قطر ( 10-20 میلی متر ) جهت زهکشی و دانه های لیکا به قطر 20-10 میلیمتر به صورت مخلوط با خاک باغچه، بذر چمن با دست یا با دستگاه چمن پاشی در بستر کاشت پخش می گردد. برای حفظ و نگه داری رطوبت بذر می توان لایه ای از مالچ سبک عاری از بذر علف های هرز را پس از کاشت، بر سطح بستر کاشت پخش کرد. معمولا پهن خشک و پوسیده را با غربالی که دارای سوراخ های ریز است روی بذرها به ارتفاع نیم تا یک سانتی متر غربال و توسط آبپاش آبیاری نمایند. 

2-2-3-3- به کاربردن چمن آماده ( چمن رول ): هرگاه در منطقه ای نیاز سریع به چمن در کار باشد در بستر کاشت، چمن های آماده استفاده می شود. چمن آماده را از محل دیگری که چمن در آنجا کاشته شده و بستری مناسب داشته است به محوطه مورد نظر می آورند. این جابه جایی را می توان نواری و یا قطعات بریده شده در ابعاد مربع یا مستطیل انجام داد.

شکل 3-11 به کار بردن چمن آماده

تولید و کاشت چمن رول:

در این مرحله مانند هر چمن دیگرپس از آماده کردن زمین از نظر زهکشی و شیب، مخلوط لیکا و خاک را که پیشتر گفتیم با جدول های بتنی و یا آجر با فواصل منظمی به عرض 1 متر و ارتاع 30 سانتی مترو به طول 20 تا 30 متر براساس موقعیت زمین درست می کنند. سپس دانه های لیکا به قطر 10-20 میلی متر و به عمق 6-5 سانتیمتر جهت بهبود زهکشی مناسب و سبک بودن بستر کاشت چمن، در سطح  خاک پخش کرده و پیش از ریختن خاک مناسب همرا با مخلوطی از دانه های لیکا( به قطر 10-4 میلی متر به نسبت 3 به 1) از توری پارچه ای بر روی سطح دانه های لیکا استفاده می گردد.توری پارچه ای باید به صورت کاملا صاف و منظم روی سطح دانه های لیکا قرار گیرد.

مخلوط تهیه شده به ضخامت 3-2 سانتیمتر به روی دانه های لیکا پخش شده و بذر چمن مناسب به صورت یکنواخت درسطح خاک پخش می گردد. پس ازپایان بذر پاشی، با استفاده از پهن پوسیده و خشک به ارتفاع نیم تا یک سانتیمتر، روی بذرها پوشیده می شود.

به کار بردن دانه های لیکا در این روش، هم در زهکشی مناسب کارآمد است و هم اگر ریشه به درون دانه های لیکا نفوذکند از رطوبت کافی برخوردار است و در هنگام جابجایی، وزن رول های چمن را افزایش نمی دهد و اگر در سطح چمن بماند برای ماشین چمن زنی اشکالی پیش نمی آورد.

شکل 3-12 استفاده از دانه های لیکا در چمن رول

شکل 3-13 جدا کردن قطعات چمن رول 

پس از آماده کردن بستر کاشت که پیشتر گفتیم، نوارهای چمن بدون آنکه خاک آن ها به هم بخورد و ریشه آن ها از هم بپاشد در زمین دلخواه کاشته می شود به گونه ای که در بین قطعات فاصله ای نباشد.

پس از پوشاندن سطح زمین از چمن با یک غلظت سبک، اندکی آنها را می کوبیم و با آبپاش آبیاری می کنیم. بدین گونه در زمان کوتاه زمین را ازچمن میپوشانیم.

کاشت کپه ای

3-3-3-3- به کار بردن قطعات استولون و ریزوم و جوانه رویشی: استولون کاری و به کاربردن قطعات ریزوم، مانند روش کاشت کپه ای، همان ازدیادغیرجنسی چمن است که بیشتربرای بذرهایی مانند Zoyasias و Saint Augustine  و Carpet Grass Tropical  و … بکار می رود.

در این روش پس از آماده کردن بستر کاشت که پیشتر درباره اش گفتیم، جوانه های رویش یا استولون را در فاصله های معینی از یکدیگردر خاک می گذارند و سپس لایه نازکی از مخلوط (1+1+3) خاک (3) و دانه های لیکا (1) به قطر 10-4 میلی متر و کود دامی (1) را روی جوانه های رویشی می ریزند.سپس این لایه را صاف و با غلطک سبک اندکی می کوبند و با آبپاش آبیاری می کنند.

4-3-3- کاشت چمن در زمان مناسب: بهترین درجه دما در رشد سریع چمن های گرمسیری 25تا 28درجه سانتیگراد است.بنابراین، بهترین زمان کاشت اواخر بهار و پیش از شروع تابستان خواهد بود.

5-3-3- تامین رطوبت کافی برای تحریک رشد سریع چمن: در تمام روش های کاشت، پس از پخش کردن لایه مالچ، برای جلوگیری از خشک شدن چمن باید آن را با احتیاط آبیاری کرد.تا زمان سبز شدن چمن به ارتفاع چند سانتیمتر آبیاری باید به طور مستمر انجام گیرد تا از خشک شدن خاک جلوگیری شود. البته آبیاری باید به نحوی انجام گیرد که بذرها شسته نشوند.

6-3-3- چمن زنی: مهم ترین و حساس ترین چمن زنی، اولین نوبت است. هدف از هرس چمن، تحریک آن به رشد و گسترش دادن افقی چمن با حداکثر سرعت رشد است تا اینکه چمن به مرحله ای برسد که تمام بستر کاشت را با حالتی انبوه پوشش دهد.

3-4- گل کاری در پشت بام ها و جعبه های گلدانی

با توجه به گسترش زندگی شهری و کم شدن زمین، بشر به فکر استفاده از پشت بام ها وتراس ها برای کاشت گیاه افتاد.  این کار سبب شد که بشر بتواند از فضا، بهتر استفاده نماید و همچنین بر زیبایی محیط زندگی خود بیافزاید. برای پرورش گیاهان در این شرایط، نیاز به بستر کاشت مناسب می باشد. لیکا این عمل را به خوبی انجام می دهد و صداگیر خوبی نیز محسوب می شود. همچنین لیکا به دلیل امکان ذخیره رطوبت،فاصله میان دو آبیاری را طولانی تر میکند و عاملی برای آسودگی خاطر در مسافرت می باشد.

1-4-3- روش استفاده از لیکا در جعبه های گلدانی:

ته گلدان را با قشری از دانه های درشت برای زهکشی پر میکنیم و بقیه گلدان را با مخلوطی از لیکا و خاک خوب زراعی به نسبت 1 به 3 پر می نماییم. کاربرد لیکا سبب بهبود تهویه ، نفوذ آب و همچنین افزاش ذخیره آب می گردد.خاک خوب زراعی هم، مواد غذایی را برای رشد گیاه در اختیارآن قرار می دهد.

2-4-3- استفاده از لیکا در باغچه های پشت بام:

پشت بام ها فضای بازی هستند که عموما از آن ها استفاده نمی شود. امروزه با استفاده از لیکا می توان این فضاهای بدون استفاده را برای بهبود شرایط فضای سبز مورد استفاده قرار داد.

یک باغ پشت بامی باید دارای شرایط زیر باشد:

1-2-4-3- داشتن شیب مناسب برای خروج هرز آب: در ساختمانهایی که برای خروج آب باران شیب بندی انجام شده است نیاز به شیب اضافی نیست.

2-2-4-3- عایق بودن در مقابل نفوذ آب و هم چنین غیر قابل نفوذ بودن در برابر نفوذ ریشه.

3-2-4-3- لایه زهکش: باغچه های موجود در پشت بام، پاسیو و جعبه گلدانی به علت نداشتن ارتباط زمین نسبت به خشکی حساس تر می باشند. چرا که نه تنها با منبع آب موجود در زمین ارتباط ندارند بلکه در معرض جریان باد، آفتاب و هوای گرم نیز می باشند.

در این حالت به بستری نیاز داریم که علاوه بر دفع آب اضافی بتواند مقداری آب نیز در خود نگاه دارد. در واقع آب مازاد بر ظرفیت خاک به بخش پاسسن نفوذ می کند و مقداری از طریق لایه زهکش دفع می شود و مقداری هم در این لایه باقی می ماند تا در شرایط کم آبی به روش مویینگی در دسترس ریشه گیاه قرار گیرد. بهترین حالت برای یک باغچه در پشت بام این است که سطح آب در قشر زهکش پایدار بماند. این کار را می توان با قرار داادن یک شیر آب و یا یک شناور خودکار تامین کرد. ضخامت لایه زهکش بستگی به گیاه دارد ولی در حالت عمومی یک لایه 3 سانتی متری برای تامین زهکشی کافی است ( نحوه کارگذاری شیر آب در شکل 3-14 مشخص شده است ).

4-2-4-3- صفحه فیلتر: صفحه ای است که در بالای لایه زهکش قرار دارد و اجازه تبادل آب در جهت بالا و پایین را می دهد ولی از خروج املاح جلوگیری می کند.

5-2-4-3- لایه قابل کشت: ضخامت این لایه بستگی به وزن و اندازه گیاه دارد و برای چمن ها و گیاهان کوچک 6 تا 10 سانتیمتر و برای گیاهان بزرگ و بوته های کوچک 10 تا 25 سانتیمتر و برای بوته های بزرگ بیش از 25 سانتیمتر می باشد.

6-2-4-3- تکیه گاه: بوته های بزرگ و درختان برای تثبیت شدن نیاز به یک تکیه گاه دارند برای این منظور می توان اط قطعات بتنی و سیم های مهار استفاده کرد.

شکل 3-14 روش اجرای صفحه فیلتر

3-4-3- استفاده از لیکا برای گیاهان تازه خریداری شده: اکثر گیاهانی که از گل فروشی خریداری شده اند، دارای خاک نامناسب می باشند و پس از مدتی به علت آبیاری مداوم دچار اکسیژن می شوند. این امر موجب ریزش برگ در گیاهان زینتی می گردد. بنابراین با جایگزینی لیکا با خاک این گلدان ها می توان مشکل تهویه را حل کرد. مقدار لیکای مصرفی و همچنین روش عمل همانند کاشت گل در گلدان و باغچه های پشت بام است.

4-4-3- استفاده از لیکا در قلمه زنی و ریشه زایی: خاک مناسب قلمه زنی باید دارای تخلخل زیاد باشد به طوری که آب ماندگی در خاک به وجود نیاید. آب ماندگی در پای قلمه پوسیدگی ایجاد می نماید.

برای حل این مشکل تا حد امکان از ماسه استفاده می نمایند. استفاده از ماسه مانع از آب ماندگی در پای قلمه ها می شود و همچنین سبب تهویه مناسب می گردد و لی استفاده از ماسه دو مشکل اساسی دارد:

اول سرعت نفوذ آب در ماسه زیاد است و در صورت زیاد شدن فاصله دو آبیاری قلمه ها با مشکل مواجه می شوند.

دوم امکان وجود بیماری ها و آفات به صورت نهفته در ماسه ها وجود دارد. این آفات در شرایط مساعد گلخانه و تحت آبیاری و رطوبت کافی شروع به فعالیت می نمایند و سبب از بین رفتن قلمستان می گردند. در حالی که لیکا ضمن دارا بودن ویژگی های مهم ماسه، تهویه و زهکشی مناسب به دلیل حرارت دیدن تا دمای 1100 درجه عاری از هرگونه بیماری و آفت می باشد و هم چنین قابلیت نگه داری آب در آن زیاد است.

شکل 3-15 کاربرد لیکا در قلمه زنی و ریشه زایی

5-4-3- حفاظت از ریشه در هنگام تعویض گلدان: چنانچه خاک گلدان به موقع تعویض نشود گیاه زرد و ضعیف می گردد. معمولا زمان تعویض گلدان را می توان به آسانی تشخیص داد. در این زمان ریشه ها در اطراف جدار گلدانها تجمع می کنند و توده متراکمی را تشکیل می دهند.

اگر خاک در هنگام تعویض گلدان سفت باشد، تعویض موجب آسیب دیدگی ریشه ها می شود همچنین جدا کردن گل از گلدان نیز مشکل خواهد بود اما در صورت استفاده از لیکا- که دارای خلل و فرج کافی جهت ریشه زایی می باشد- با قطع آبیاری به مدت دو تا سه روز و کم کردن رطوبت خاک با برگرداندن گلدان، مقداری از خاک و لیکا که به ریشه پیوسته اند از بقیه خاک جدا و گیاه با ریشه سالم از گلدان و بقیه خاک اضافی جدا می شود.

پس از جدا کردن گل از گلدان ابتدا ته گلدان جدید را با دانه های 10 تا 20 میلی متر پر می کنیم سپس گیاه را روی این دانه ها قرار می دهیم و گلدان را با مخلوط دانه های متوسط لیکا و خاک زراعی به نسبت مناسب پر می کنیم. قبل از گذاردن در جاگلدانی آن را به طور کامل آبیاری می نماییم. یک ساعت پس از آبیاری آب های اضافی در جا گلدانی جمع می شوند. آبیاری بعدی باید کمی دیرتر در زمانی که خاک گلدان کمی خشک شده باشد انجام گردد. این حالت برای بسیاری از گل ها و گیاهان زینتی مطلوب است.

شکل 3-20 تثبیت گیاه در گلدان

6-4-3- مصرف لیکل در طهکش خندقی در مزرعه

زهکش خندقی در دو مورد به کار می رود. آب آبیاری و یا خاک کمی شور باشد یا منطقه دارای بارندگی ناگهانی باشد. در مناطق شور در صورت باقیمانده آب در سطح و یا لایه های بالایی خاک به علت تبخیر آب، نمک در سطح خاک باقی می ماند. این حالت برای گیاهان به دلیل ساییده شدن ریشه ها مضر است و تجمع زیاد املاح به مرور زمان سبب غیر قابل استفاده شدن مزرعه می شود.

برای رفع این مشکل ابتدا شیارهایی با عمق 5/0 متر و پهنای 25/0 متر با فاصله 4 تا 5 متر از یکدیگر ایجاد می شود. در این شیارها ابتدا یک لایه لیکای دانه درشت در کف ریخته می شود پس از آن لوله زهکش مشبک قرار می گیرد. سپس شیار را با دانه های درشت لیکا که جهت پر کردن شیار مناسب هستند پر می نمایند. در این روش آب اضافی به همراه نمک موجود در آن از طریق این لوله ها از سطح جمع آوری و حذف می شود.

1-6-4-3-مناطق دارای بارندگی سیلابی:

تنها تفاوت این حالت قبل این است که لایه ای از لیکا 4 تا 10 میلیمتر نیز در عمق های متوسط به کاربرده می شود. این لایه مانع نفوذ مواد معلق در آب به لایه های پایین تر می گردد و موجب می شود خاصیت زهکشی به خوبی در آن حفظ شود. وجود زهکش در این مناطق مانع از ایجاد روان آب ( سیلاب ) در سطح مزرعه می گردد و از شستشوی خاک جلوگیری می شود و آب به روش مویینگی در دسترس گیاه قرار می گیرد.

همچنین آب های اضافی با لوله های زهکش از مزرعه خارج می شوند. در صورت استفاده از لیکا به عمق 100 میلیمتر آب تا ارتفاع 40 میلیمتر ذخیره می شود.

2-6-4-3- استفاده از لیکا در اصلاح اراضی:

در زمین هایی که دارای خاک های رسی هستند خاک در اثر استفاده زیاد به ویژه در اثر حرکت ماشین آلات کشاورزی فشرده می شود و از تخلخل آن کاسته می گردد. با کم شدن تخلخل خاک مقدار هوای خاک نیز کاهش می یابد و تهویه در خاک صورت نمی گیرد.

بنابراین برای افزایش تخلخل در خاک و همچنین پایدار ماندن این تخلخل باید از موادی که دارای ثبات ساختمانی هستند و برای گیاهان مزرعه بی ضرر هستند استفاده کرد. کاربرد لیکا دو ویژگی مورد نظر را تامین می نماید. جدول 3-2 نتایج یک آزمایش را برای تعیین میزان هوا در خاک های مختلف نشان می دهد.

نتایج نشان می دهند که بهترین نسبت بین حجم هوا و آب یا 10% لیکا حاصل شده است. با این روش می توان زمین هایی را که به علت فشردگی خاک و عدم تهویه قابل کشت نیستند به زیر کشت برد.

5-3- آب کشت

1-5-3- تاریخچه:

آب کشت زمانی پدید آمد که انسان قلمه ای را برای ریشه دادن در آب گذاشت. عده ای نخستین آزمایش های مربوط به آب کشت را به ارسطو نسبت می دهند. ولی در واقع این شیوه کشت در قرن هفدهم میلادی پایه گذاری شد. در سال 1860 میلادی برای اولین بار ساکس آلمانی فرمول کامل عناصر عذایی مورد نیاز برای گیاهان در روش آب کشت را بیان کرد و در سال 1861 نوپ یک فرمول اصلاحی ارایه کرد که تا امروز مورد استفاده قرار می گیرد. اولین مقاله برای معرفی تجاری روش آب کشت در سال 1929 توسط گنیک در آمریکا نگاشته شد.

برای اولین بار آب کشت به معنای واقعی در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت. در این جنگ سربازان آمریکایی در جزایر آتشفشانی اقیانوس آرام در داخل ظرف بزرگی که حاوی مواد غذایی بود، سبزی کاری می کردند و از این راه ویتامین های مورد نیاز خود را با مصرف سبزی های تازه تامین کردند. از آن پس این تاسیسات روی عرشه کشتی های جنگی و سپس عرشه زیردریایی ناتیلوس که مدت ها در زیر دریا بود به کار گرفته شد و تامین کننده مواد غذایی و ویتامین مورد نیاز ساکنان این کشتی های جنگی بود.

2-5-3- تعریف آب کشت:

آب کشت روش کشت گیاه بدون خاک است که در آن مواد غذایی مورد نیاز گیاه از طریق مواد محلول در آب تامین می شود. وقتی گیاه در خاک زراعی قرار می گیرد، تمام عوامل بیرونی از قبیل آب، درجه حرارت و تهویه همواره در حال تغییر هستند، بنابراین سبب تسریع و یا تاخیر واکنش های شیمیایی حیاتی می شوند. به همین جهت دانشمندان در تحقیقات آزمایشگاهی برای دوری از این عوامل خارجی از محلول های غذایی استفاده کردند که حاوی نمک های مورد نیاز گیاه بوده است.

برای بستر کشت نیز از مواد شیمیایی خنثی مانند کریستال های کوارتز، قطعات چینی، زغال و ماسه سیلیسی استفاده می شد.

این روش کشت به تدریج مورد توجه محققان کشورهای مختلف قرار گرفت، به طوری که امروزه کشت در محلول های غذایی یکی از روش های متداول خصوصا برای گیاهان آپارتمانی می باشد.

شکل 3-18 روش رساندن محلول غذایی به گیاه

3-5-3- مزایای کشت گیاه در محلول غذایی:

چون گیاه مواد غذایی را به صورت محلول در اختیار دارد در مقایسه با گیاهانی که در خاک هستند شاداب تر است ضمنا خشکی نوک برگ ها که اکثرا مربوط به بی نظمی در آبیاری و خشکی محیط است در گیاهان کشت شده در محلول غذایی دیده نمی شود.

مراقبت از این گیاهان به دقت کمی نیاز دارد و فقط هر چند روز یک بار زمانی که ارتفاع آب به حداقل می رسد باید کمی آب به ظرف اضافه کرد. بنابراین نگرانی حاصل از احتمال خشک شدن گل ها در مسافرت حذف می شود.

در کشت درون خاک، خاک گلدان ها به مرور زمان اسیدی می شود و باید عوض شود. ولی در صورت استفاده از لیکا در آب کشت، بستر به علت ثبات بافت نیاز به تعویض ندارد.
آفات خاکزی موجود در خاک که برای گیاه مضر هستند در این شرایط وجود ندارند.
4-5-3- شرایط لازم برای کشت در محلول غذایی:
محلولهای غذایی که در این محیط کشت به کار می روند باید به طور کامل کلیه عناصر لازم از جمله ازت، فسفر، پتاسیم، گوگرد، منیزیم، منگنز و … را به نسبت های صحیح دارا باشند. هر کسی می تواند چنین ترکیبی را بسازد و یا از کودهای مخصوص آب کشت استفاده نماید.
لازم به یادآوری است که مقدار مصرف این کودها اغلب به نسبت یک میلی لیتر مکعب برای هر لیتر آب می باشد.
5-5-3- مواد مورد نیاز آب کشت:
1-5-5-3-بستر کشت: در این روش چون خاک وجود ندارد برای تثبیت گیاه در گلدان باید به جای خاک از موادی استفاده کرد که دارای شرایط زیر باشند:
-تهویه را برای ریشه به آسانی فراهم کنند.
-رطوبت را به خوبی فراهم سازند.
-در آب حل شوند و از نظر شیمیایی خنثی باشند.
-تولید مواد سمی نکنند.

                                                      شکل 3-19 اثر تهویه روس رشد گیاه

موادی از قبیل ریگ و خرده سنگ به علت آنکه رطوبت را زود از دست می دهند برای این کار مناسب نیستند.
آلمانی ها ابتدا از موادی مانند کوارتز، ذرات بازالت و خرده آجر استفاده می کردند که با مشکلاتی از قبیل وزن زیاد و هم چنین نداشتن خواص شیمیایی مناسب مواجه شدند. برای اولین بار در سال 1959 میلادی باومن سوییسی به فکر استفاده از پوکه های ساختمانی نظیر لیکا افتاد.
2-5-5-3 گلدان:
گلدان بیرونی: اندازه گلدان بر اساس اندازه و نوع گیاه مورد نظر انتخاب می شود.
گلدان درونی: این گلدان برای کشت گیاه به کار می رود و دارای شکاف هایی است که مواد غذایی به آسانی از طرف بیرونی به داخل آن نفوذ می کند. در کف این گلدان برجستگی هایی است که حداکثر به 3/1 طول ریشه اجازه قرار گرفتن در محلول غذایی را می دهد. در صورتی که بیش از این مقدار در محلول قرار گیرد تنفس ریشه مشکل می شود.
3-5-5-3- نشانگر آب: نشان دهنده ارتفاع آب در گلدان است و برای کنترل دقیق ذخیره محلول غذایی به کار می رود.
6-5-3- روش کشت گیاه در محلول غذایی:
گیاه را از خاک خارج کرده سپس با آب نیمه گرم کاملا شستشو می دهند تا همه ذرات خاک از اطراف ریشه جدا شوند. ریشه های خیلی بلند را کوتاه و ریشه های خشک را حذف می نمایند.
سپس ته گلدان را با لیکای دانه درشت پر کرده گیاه را در گلدان می گذارند و اطراف آن را با لیکای دانه ریز می پوشانند سپس گلدان درونی را در داخل گلدان بیرونی قرار می دهند.

                شکل 3-20 کاشت گیاه در لیکا                                              شکل 3-21 نشانگر آب

به تدریج آب نیمه گرم اضافه کرده تا نشانگر نصف و یا کمی بیشتر از آن را نشان دهد. از اضافه کردن محلول غذایی در این مرحله باید خودداری کرد. برای جلوگیری از تبخیر شدید در یکی دو هفته اول آن را با یک کیسه نایلونی که دارای چند منفذ است حفاظت می کنند. بعد از آنکه خاک از نظر آبی اشباع شد نشانگر آب حداقل را نشان می دهد. در این حالت مواد غذایی مورد نیاز را به صورت محلول به آن اضافه می نمایند. در گیاهان خشکی پسند مانند کاکتوس ها آبیاری زودتر از 3 تا 4 هفته انجام نمی شود. البته چند روز خشکی به گیاه آسیب نمی رساند چرا که همیشه مقداری رطوبت در داخل لیکا وجود دارد که مانع از آسیب های ناشی از خشکی می شود. برای گیاهانی که به آب و مواد غذایی و اکسیژن نیاز دارند – نظیر ختمی ها – بهتر است به جای یک بار آب دادن به مقدار زیاد تعداد دفعات آبیاری را زیاد کرد تا فرصت کافی برای تنفس و جذب اکسیژن فراهم شود.
7-5-3- گیاهان قابل کشت در این سیستم:
تمام گیاهان آپارتمانی را می توان با روش آب کشت نگه داری کرد ولی نگه داری بعضی از گیاهان نیاز به تجربه بیشتری دارد با وجود این گیاهانی که برای این کار مناسبند عبارتند از:
1-7-5-3- گیاهان برگی: آزالیای ژاپنی، دیفن باخیا، سانسوریا، شفلرا، پوتوس، دراسنا، آزالیای پابلند، انجیرها، نخل ها، فیلودندرون، روسیوس، اسپاتی فیلوم، سینگونیوم، گل زنگوله ای، عشقه، حسن یوسف، آویز.

2-7-5-3-گیاهان گلدار: آنتوریوم، فرفیون ها ( مانند بنت القنسول )، خورشیدی، ختمی چینی، بنفشه آفریقایی، ارکیده ها و کاکتوس ها.

                                           شکل 3-22 گلدان دو جداره مخصوص کشت بدون خاک

6-3- روش نیمه آب کشت
1-6-3- معرفی: این روش نیز مانند روش هیدروپونیک است با این تفاوت که مواد غذایی فقط برای مدت دو ساعت در روز در اختیار گیاه قرار می گیرد و سپس به مخزن اصلی بر میگردد. این روش برای کشت در سطح وسیع و همچنین برای پاسیوها و باغچه های پشت بامی قابل استفاده است.

                                            شکل 3-23 روش رساندن محلول غذایی به گیاه

2-6-3- مواد مورد نیاز: مواد مورد نیاز این روش کشت عبارتند از:
1- دانه های لیکای 10 تا 20 میلیمتر به عنوان زهکش و تهویه دهنده برای فراهم آوردن اکسیژن مورد نیاز
2- خاک باغچه مناسب برای پرورش گیاه ترکیبی از خاک زراعی و لیکا به نسبت های 3 به 1 است. قطر مناسب دانه های لیکا 4 تا 10 میلیمتر است.
لازم به ذکر است که در اثر تهویه با دستگاه دمنده، امکان ایجاد شکاف و یا حفره در خاک وجود دارد که با آبیاری می توان آن را از بین برد. از روش نیمه آب کشت و آب کشت برای پرورش محصولات اقتصادی مانند خیار و گوجه فرنگی و جز آن استفاده می نمایند. استفاده از این روش از سال 1950 با تولید محلول مشهور مگ لند و آرنون به بازار ارایه کردند آغاز گردید. این محصول کشت در سطح وسیع را با صرفه اقتصادی ممکن ساخت.

         شکل 3-24 استفاده از لیکا در فلاورباکس                        شکل 3-25 استفاده از لیکا در کاشت آنتوریوم

4- مقایسه لیکا با چند محیط کشت رایج در دنیا
1-4- بهترین ترکیبات قابل استفاده گیاه: همانگونه که گفته شد لیکا دانه رس منبسط شده ای است که در بهبود شرایط فیزیکی خاک نقش بسزایی دارد از آنجا که گیاه علاوه بر تهویه و آب به مواد غذایی نیز نیازمند است که در لیکا وجود ندارد. برای تبدیل دانه های لیکا به یک محیط کاملا مساعد برای پرورش گیاهان باید مواد آلی مورد نیاز به آن اضافه شود. در زیر چند مخلوط برای تهیه محیط کشت آورده شده که متداول ترین مخلوط های تولید شده ای هستند که خود مصرف کنندگان نیز می توانند آن را تهیه نمایند.
1-1-4- شن1 + پیت ماس1 + خاک زراعی1
2-1-4- پوست درخت1 + پیت ماس1 + شن1
3-1-4- پوست درخت ( کاج )3 + شن1 + پست ماس1
4-1-4- پوست درخت پهن برگ3 + شن1 + پیت ماس1
5-1-4- پیت ماس1 + راک وول1
6-1-4- پیت ماس7 + راک وول3
انتخاب ترکیب های فوق به وجود هر یک از مواد در منطقه بستگی دارد و با توجه به آنچه که قبلا گفته شد شن به چند دلیل قابلیت کاربری کمتری نسبت به لیکا دارد که عبارتند از:
-دارا بودن وزن زیاد که در حمل و نقل ایجاد اشکال می کند. خصوصا زمانی که حمل و نقل در سطح وسیع باشد
-حجم آب ذخیره شده در شن کمتر از لیکا می باشد
-احتمال وجود عوامل بیماری زا و یا آفات در شن وجود دارد.
در سه مورد 2،3، و 4 از پوست درخت استفاده شده است که به خاطر در دسترس بودن و همچنین ارزان بودن آن در مناطق مورد مطالعه می باشد. اما باید توجه داشت که پوست درخت در کشور ما به دلیل کمبود درخت کم است. گلوکارست آزمایشی را انجام داده است که در آن چهار ترکیب مختلف لیکا با پیت ماس مطابق جدول ( 4-1 ) را بررسی کرده است. برای هر کدام از این حالت ها 70 گیاه در نظر گرفته شده است. ارزیابی گیاهان براساس تعداد گل و گیاه رنگ برگ و اندازه متوسط گیاه و وزن آن به صورت یک عدد بین 0 تا 10 بوده است. در این نتایج متوسط تعداد گل در گیاهان تقریبا یکسان است ولی رنگ برگ در حالت 3 و 1 بهتر از سایر موارد بوده است. اندازه گل در حالت یک بهتر از سایر حالت ها می باشد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که افزودن لیکای 0 تا 4 میلی متر با حجم 25% بهترین ترکیب مورد نظر را به دست می دهد. یک آزمایش انجام شده دیگر در مورد جذب آب است. در این آزمایش گیاهان طی یک دوره آبیاری وزن شده و در گلخانه گذاشته شدند تا این که نشانه های کم آبی در آنها ظاهر شود ( پلاسیدگی برگ ) و در این حالت دوباره وزن شدند. نتایج توزین در جدول ( 4-2 ) آمده است.
نتایج نشان می دهند که در دو نمونه با 25% و 40% لیکا با قطر دانه 0 تا 4 میلیمتر بهترین نتایج حاصل شده است. البته لیکای 0 تا 4 میلیمتر با 20% حجم دارای نتیجه مطلوب تری می باشد.
2-4- مقایسه با روش کاربرد پنبه کوهی ( راک وول ):
بعد از شرح در مورد چند محیط کشت حال به بررسی مزایا و معایب روش کشت با پنبه کوهی می پردازیم. پنبه کوهی از سوختن مخلوطی از پوکه زغال سنگ، بازالت، سنگ آهک و احتمالا جوش ( کف ) حاصل از آهن تحت حرارت 160 درجه سانتیگراد به دست می آید. پنبه کوهی را طوری تهیه می کنند که بتواند هوا و آب مورد نیاز گیاه را تامین کند. این مواد شامل 3% مواد جامد و 97% تخلخل می باشد. پنبه کوهی تحت تاثیر موجودات زنده قرار نمی گیرد اما به آرامی تحت تاثیر عوامل محیطی و آب و هوایی قرار می گیرد و موادی چون کلسیم و میزیم و آهن و … را در محیط آزاد می کند که ترکیب اصلی مواد غذایی به این ترتیب برهم می خورد. پس از مدتی این مصالح ( خصوصا پنبه های کوهی نرم  مخصوص گلدان ) خاصیت خود را از دست داده، متلاشی می شوند و به این ترتیب محیط کشت نیاز به تعویض پیدا می کند. از مزایای پنبه کوهی می توان به عدم نیاز به ضدعفونی و کاهش فضای تولید اشاره کرد. هم چنین پنبه کوهی به علت سبکی وزن اجازه جابه جایی را در تمام مراحل رشد به گیاه می دهد و در مراحل مختلف می توان آن را به محیط های متفاوت انتقال داد و با تراکم های مختلف با سرعت بیشتر و هزینه کمتر جابه جا کرد. مزایای ذکر شده برای پنبه کوهی بخشی از مزایای لیکا می باشد که قبلا بیان شد. تفاوت لیکا با پنبه کوهی در این است که لیکا علاوه بر مزایای پنبه کوهی، دارای ثبات ساختمانی و خاصیت نفوذ بیشتر می باشد و نیز خاصیت جذب آب خود را از دست نمی دهد. در ضمن برخلاف پنبه کوهی، موادی که ترکیب محلول غذایی را برهم زند تولید نمی کند. بنابراین لیکا علاوه بر دارا بودن مزایای پنبه کوهی ، معایب آن را نیز در محیط کشت از بین می برد. بنابراین می توان از لیکا به جای پنبه کوهی در ترکیبات محیط کشت استفاده کرد.

جهت خرید لیکا کلیک کنید.