آموزش تصویری کاشت گل در گلدان و معرفی انواع گلدان
تولید گیاهان در گلدان و آشنایی با انواع گلدان
کشت در گلدان های مختلف که از اواخر قرن بیستم روز افزونی پیدا کرده است عبارت است از کشت همردیف ها (Liners کاشت در روی ردیف های خزانه با دست یا ماشین های ویژه این کار) در ظرف های مختلف مانند گلدان و مراقبت از آن ها از نظر آبیاری، کوددهی، هرس و کنترل علف های هرز تا گیاهانی سالم پرورش یابند.
همچنین دربرگیرنده انتقال گیاهانی می باشد که لازم است به ظرف های بزرگ تر منتقل شوند تا به اندازه قابل فروش برسند که در آن هنگام در ظرف پایانی کشت می گردند.
از سودمندی های مهم برای بکارگیری گیاهان کاشته شده در گلدان، به منظور استفاده در خزانه، به موارد زیر می توان اشاره نمود:
– فصل رشد طولانی می شود.
– کمترین تلفات در انتقال وجود دارد و همچنین، گیاهان کاشته شده در گلدان، آسان تر و راحت تر برداشت می شوند.
– هزینه انتقال آن ها کمتر است.
– تولید آن ها در واحد سطح بیشتر است. با اینکه گیاهان درون ظرف به کارهای کاشت دقیق نیاز دارند، در مقایسه با گیاهان کاشته شده در کشتزار، آسان تر به برنامه های تولید سازگار می شوند.
بزرگترین کاستی تولید گلدانی این است که گیاهان گلدان فشرده (Potbound ) یا ریشه فشرده (Root rot )، می شوند یعنی از آن جا که جای رشد ریشه ها در گلدان محدود است و گلدان به اندازه کافی برای رشد ریشه ها بزرگ نیست، ریشه ها به دلیل ماندن درازمدت در گلدان، به صورت متراکم در گلدان می چرخند و مجموعه ریشه ها با خاک، شکل گلدان را به خود می گیرند.
تصویری از ریشه های گلدان فشرده
از کجا بفهمیم گیاه دچار در هم پیچیدگی ریشه شده است؟
علایم در هم پیچیدگی ریشه در بالاتر از سطح ریشه به راحتی شناسایی نمیشود و علایم آن بیشتر شبیه کم آبی گیاه است. گیاه ممکن است خیلی زود به زود پژمرده و بی آب شود و برگهای آن زرد یا قهوه ای شوند (به خصوص برگهای نزدیک قاعده گیاه) و ممکن است رشد گیاه کند و یا متوقف شود.
برای این که مطمین شوید ریشه های گیاه در هم پیچیده اند، باید نگاهی به ریشه ها بیندازید. برای این کار باید گیاه را از گلدان خارج کنید. گیاهی که تنها کمی ریشه هایش در هم تنیده اند، به راحتی از گلدان خارج میشود اما گیاهانی که به شدت دچار تنگی گلدان بوده اند ممکن است به راحتی از گلدان خارج نشوند.
در صورتی که برای خارج کردن گیاه از گلدان دچار مشکل شدید و گلدان از مواد انعطاف پذیری (مانند پلاستیک) تشکیل شده است، دیواره های گلدان را در جهات مختلف فشرده کنید تا ریشه ها از دیواره گلدان جدا شوند.
اگر جنس گلدان انعطاف پذیر نبود میتوانید از چاقوی بلند و باریک اره ای (دندانه دار) یا ابزارهای مشابه استفاده کنید. دور تا دور خاک گلدان را از دیواره جدا کنید. سعی کنید تا حد ممکن این کار را به دقت و از لبه دیواره گلدان انجام دهید تا به ریشه ها آسیبی نرسد. در موارد شدید تنگی گلدان ممکن است برای خارج کردن گیاه هیچ گزینه ای به جز شکستن گلدان نداشته باشید.
هنگامی که گیاه را از گلدان خارج کردید، سیستم ریشه آن را بررسی کنید. در صورتی که مجبور هستید میتوانید کناره های توپ ریشه را ببرید تا بتوانید ریشه ها را بهتر و عمیق تر ببینید.
اگر ریشه ها کمی دور توپ ریشه پیچیده شده اند، گلدان کمی تنگ بوده است و اگر ریشه ها همانند حصیر توپ ریشه را محصور کرده اند، جای گیاه بسیار تنگ بوده است. اگر ریشه ها یک حجم ثابت و جامد تشکیل داده اند که در آن تنها کمی خاک دیده میشود، وضعیت تنگی گلدان شدید بوده است.
گیاهی که گلدان فشرده شده، هنگامیکه به گلدان بزرگتر منتقل شده و یا در خزانه کشت می شود، پررشد نیست. همچنین، گیاهان داخل ظرف، ممکن است به دلیل اینکه در محیط کشت مصنوعی پرورش یافته اند، در محل کاشت اصلی، دشواری استقرار و سازگاری پیدا کنند.
کاستی دیگر این است که بسیاری از شرکت های سازنده خزانه مایل هستند که درختان و درختچه های بزرگ را خریداری نمایند که چنین گیاهان بزرگی باید در ظرف های خیلی بزرگ پرورش داده شوند که در نتیجه، هزینه ارسال آن ها زیاد و جا به جایی آن ها دشوار است.
گیاهان کشت شده در داخل خزانه، در مقایسه با گیاهان کشت شده در کشتزار، خیلی به آبیاری مناسب وابسته هستند. تعویض گلدان یعنی انتقال گیاه از یک گلدان به گلدان دیگر از کاستی های کشت در ظرف محسوب می شود. مکانیزه شدن مانند استفاده از ماشین های گلدان پر کن در جاهایی که کشت گسترده دارند کمک شایانی به کشت در ظرف می نمایند.
ماشین های گلدان پر کن
طريقه ي تعويض گلدانها :
گرچه در تمام فصول در محيطي سربسته و فاقد کوران مي توان نسبت به تعويض گلدانها اقدام نمود ولي بهترين فصل براي تعويض آنان نيمه دوم اسفند تا نيمه ي اول فروردين ماه مي باشد. ضمناً توجه داشته باشيد عمليات تعويض گلدان بايستي حتماً در محيطي سربسته و فاقد کوران هوا نظير دستشويي، هال و اطاق انجام پذيرد.
1: ابتدا دقت نماييد که خاک گلدان خيس نبوده و حداقل يکي دو روز از آبياري آن گذشته باشد تا اينکه خاک به راحتي از گلدان جدا شود.
2 : گلدان را به پهلو به يک طرف بخوابانيد. پارچه لايه دار نرمي روي گلدان پهن نموده در حالي که با يک دست گياه را محکم نگاه داشته ايد با دست ديگر با چکش چوبي يا دسته چکش معمولي ضرباتي از روي پارچه به لبه گلدان بزنيد تا خاک از گلدان جدا شود. سپس اين عمل را براي طرف ديگر نيز تکرار کنيد و گياه را با خاک از گلدان بيرون آوريد.
3: ريشه هاي به هم پيچيده را به آرامي با چنگال از هم جدا کرده در حالي که کپه ي خاکي دست نخورده مانده است ريشه هاي به هم پيچيده و آويخته را قيچي کنيد.
4: گلدان جديد به هيچ وجه نبايستي بيش از حدود پنج الي شش سانتيمتر ( يک سايز ) عريض تر و گودتر از گلدان اولي باشد. ابتدا در ته آن چند تکه سفال محدب ريخته و روي آن را با لايه اي از پوست برنج يا خزه و يا خاک برگ مرطوب بپوشانيد. ضخامت اين لايه براي گلدان هاي کوچک حدود 2.5 سانتيمتر و براي گلدانهاي بزرگتر حدود 7.5 سانتيمتر مي باشد سپس مقداري خاک مورد نظر روي اين لايه بريزيد.
5 : وقتي که گياه را در گلدان جديد قرار مي دهيد دقت کنيد که خاک درون گلدان از لبه ي آن حدود 3-2 سانتيمتر پايين تر باشد و تنظيم اين اندازه را با افزودن و يا کم کردن خاک ته گلدان مي توان حفظ کرد. حالا اطراف گلدان ( جاهاي جانبي و خالي ) را خاک ريخته و با تکه چوبي آن را بکوبيد و سفت کنيد تا از نفوذ هوا جلوگيري شود.
6 : سطح خاک گلدان را صاف نموده و با انگشتان دست آن را سفت نماييد و آبياري مفصلي انجام دهيد به طوري که آب از زهکش زير گلدان خارج شود.
7 : بهترين موقع براي تعويض گلدان در آپارتمان همان طوري که اشاره شد نيمه دوم اسفند تا نيمه ي اول فروردين ماه مي باشد ولي حرفه ايها در تمام فصول در محيطي سربسته اقدام به تعويض آن مي نمايند.
8: هنگامي که گياهي را از گلداني به گلدان بزرگتر انتقال داديد حداقل تا شش ماه نبايد مجدداً گلدان را به هر دليلي تعويض نماييد. زيرا امکان تلف شدن گياه خیلی زیاد است.
مراحل اصولی تعویض گلدان
برخی از پرورش دهنده های گلخانه، از ابتدای کار، همردیف ها را در گلدان های بزرگ می کارند تا به تعویض گلدان نیاز نداشته باشند. اما در عمل، به نظر می رسد که گیاهانی که با این روش کاشته می شوند در مقایسه با گیاهانی که در چند ظرف کوچک تر کاشته می شوند کیفیت پایین تری دارند و گیاهانی که ابتدا در ظرف کوچک تری کاشته شده و سپس به ظرف بزرگ تری انتقال داده می شوند ریشه متراکم تری پیدا می کنند.
ظرف های کشت :
ظرف کشت باید ویژگی های زیر را داشته باشد :
الف : ظاهری خوش نما داشته باشد.
ب : در صورت فلزی بودن ضد زنگ باشد.
پ : سبک بوده و وزن آن کم باشد.
ت : چند بار مصرف باشد.
ث : به نسبت با دوام باشد.
ج : باید از نظر ساختاری آن قدر محکم باشد که ریشه ها را از آسیب فیزیکی ایمن نگه دارد و چنانچه به جایی برخورد کند نشکند.
چ : باید حالت عایق داشته و ریشه ها را در برابر گرما و سرما محافظت نماید.
ح : کاربرد سموم یا سایر مواد شیمیایی و شرایط متغیر محیطی اثر بدی روی آن ها نداشته باشد.
خ : در ایران، در گذشته بیشتر از حلب های روغنی استفاده می شد که ارزان تر و در دسترس بود ولی اکنون از انواع ظرف ها بهره گیری می شود. در ادامه، مهم ترین ظرف های کشت که از آن ها در باغبانی بهره گیری می شود، شرح داده می شوند.
گلدان و انواع آن :
1- گلدان معمولی ترین ظرف کشت برای نگهداری گیاهان باغبانی، به ویژه گیاهان زینتی است. انواع معمولی گلدان که در ایران کاربرد دارند به قرار زیرند :
الف : گلدان های سفالی : از مزایای این گلدان ساخته شده از گل رس، برخورداری از منفذهای کافی و دفع آسان رطوبت اضافی و از دشواری های آن ها، سنگینی و شکستنی بودنشان است.
چون در این گلدان ها، پس از مدتی به کارگیری، نمک های سمی جمع می شوند، پیش از استفاده دوباره، بایستی مدتی در آب قرار گیرند. با این نظر هوا گلدان سفالی خوب هستند، ولی به دلیل شکسته شدن سنگینی، به تدریج جای خود را به ظرف های دیگر می دهند.
گلدان های سفالی
ب : گلدان های پلاستیکی : این گلدان ها سبک وزن بوده و می توان چندین بار به راحتی، آن ها را مورد استفاده قرار داد. بعضی از آن ها انعطاف پذیر بوده و شکسته نمی شوند اما منفذی ندارند. بنابراین، چنانچه زه کش ته گلدان اشکالی پیدا کند، ریشه های گیاهان خیلی زود آسیب می بینند.
امروزه کاربرد گلدان های پلاستیکی که به خوبی در هم فرو رفته و بیرون آوردن گیاه نیز از آن ها بسیار آسان می باشند رایج شده است. این گلدانها دما را به آهستگی هدایت می کنند و گیاهان راتا حدودی از شرایط متغیر هوا، حفظ می نمایند. گرچه، آن ها نازک هستند و به ویژه در ترابری ممکن است آسیب ببینند.
قیمت آن ها هم ارزان است. بهره گیری از کیسه های پلاستیکی هم امروزه متداول شده است که در ادامه شرح داده می شود.
گلدان های پلاستیکی
پ : گلدان های پیتی یا jiffy pot : در این گلدان ها که جیفی پات نیز نامیده می شوند، دارای قطر دهانه 5 تا 10 سانتی متر بوده و به شکل گرد یا چهار گوش می باشند. جنس آن ها از پیت، فیبر و چوب است که گاهی مقداری کود شیمیایی نیز به آن ها افزوده شده است. از ویژگی های این گلدان ها، پوسیده شدن، هنگام قرار گرفتن در خاک می باشد.
بنابراین، ممکن است بذرهایی را که انتقال آن ها دشوار است (مانند جالیزی ها) در این گلدان در یک محیط گرم پیش رس کرده و سپس، با گلدان در خاک قرار داد. نوعی از این گلدان ها به شکل قرص ساخته شده که پس از اینکه در خاک قرار گیرد، متورم شده، به گلدانی آمیخته خاکی تبدیل می شود و برای کاشت بذرهای بسیار ریز مناسب است.
گلدان های جیفی پات
ت : گلدان های فلزی : این گلدا نهای فلزی به دلیل هدایت دما و و حفاظت نکردن از ریشه های گیاه در سرما و گرما، چندان مناسب به نظر نمی رسند.
2- کیسه های پلاستیکی : از کیسه های پلاستیکی معمولی نیز می توان برای ظرف های کشت، در باغبانی استفاده کرد. برای این کار، در ته کیسه ها سوراخ کوچکی برای زهکش ایجاد شده و سپس، کیسه با خاک یا ترکیب دیگری پر شده و درون هر کدام، یک قلمه یا چند بذر کاشته می شوند.
هنگام انتقال به کشتزار یا باغچه، پس از کارهای لازم مانند مقاوم سازی نسبت به سرما، کیسه ها را به آهستگی بدون اینکه آسیبی به ریشه ها وارد شود و یا خاک اطرف آن ها بریزد، پاره کرده و گیاه به خاک منتقل می شود. هیچ گاه نباید گیاه را با کیسه پلاستیکی در خاک قرار داد.
کیسه های پلاستیکی برای کاشت
جعبه های کاشت : این جعبه ها که از چوب، پلاستیک یا فلز ساخته شده اند دارای ابعادی حدود 60 * 30 سانتی متر و ژرفایی برابر 15 تا 20 سانتی متر می باشند. در صورت لزوم ممکن است در ته این جعبه ها سوراخ های زهکش ایجاد شود تا آب اضافی از محیط کشت خارج گردد.
این جعبه ها را در شاسی یا گلخانه قرار داده و در آن ها بذر کاشته می شود یا قلمه ها ریشه دار می گردند. برای مقاوم سازی قلمه ها یا نهال ها به هوای سرد، می توان جعبه ها را به شاسی سرد انتقال داد.
هنگام انتقال به کشتزار، جعبه ها به محل کاشت برده می شوند و گیاهان با کمترین آسیب به ریشه ها، به خاک منتقل می گردند.
جعبه های کاشت
منبع : م. خوشخوی. 1393. اصول نوین باغبانی.
گرد آورنده :
سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.
نظرات کاربران