کاشت داشت و برداشت سیر

کاشت، داشت و برداشت سیر

Planting, grazing and harvesting garlic

مقدمه

سیر گیاهی است که تقریباً در تمام دنیا به جز قطب و جنگلهای استوایی می روید. ولی وطن گیاه، آسیای مرکزی و شاید شرق منطقۀ مدیترانه باشد. بیش از 2000 سال است که این سبزی پیازی کشت می شود و از آن استفاده غذایی می گردد. سیر از خانواده لاله Liliaceae می باشد و نام علمی آن Allium sativum L است. سیر یک گیاه چند ساله (دایمی) است با ساقه ای لوله ای و محکم و سطح آن نرم است و ارتفاع ساقه به 45- 30 سانتیمتر می رسد و مستقیم از زمین بیرون می آید، پیاز سیر از تعدادی پیاز کوچک و پهن تشکیل شده و اصطلاحاً به آن سیرچه می گویند. در شرایط مساعد از هر حبه سیر (سیرچه)، پیازی به وجود می آید که شامل هشت تا بیست سیرچه می باشد، از همین رو آن را گیاهانی افزون شونده و تکثیر پذیر می دانند. سیرچه ها برخلاف سیرچه های موسیر با پوسته نازکی احاطه گردیده که پس از مدتی از بین می رود. بوته سیر در مناطق سرد سیر یا معتدل تولید بذر نمی کند ولی گاهی اوقات ممکن است به جای گل، پیازهای کوچکی روی ساقه ظاهر شوند که بتوان با آن گیاه رانیز زیاد کرد.

درگذشته ايران يكي از صادر كنندگان سير به كشورهاي اروپايي بوده كه متاسفانه به علت بي توجهي به اين محصول امروز ساير كشورهاي جهان مانند چين ، كره ، اسپانيا ، مصر، تايلند ، آرژانتين و آمريكا با عملكرد و توليد بالاي اين محصول و ارایه به موقع به بازار جزء صادر كنندگان اصلي اين گياه در آمده اند.

اگرچه كشت و كار سير آسان به نظر مي رسد اما سير كاران در اغلب موارد سير هاي درشتي توليد نمي كنند. درباره كشت سير اطلاعات زيادي وجود ندارد. بايد توجه داشت كه كاشت علمي سير باعث افزايش عملكرد كمي و كيفي آن خواهد شد بنابراين افراد علاقمند به توليد سير، دانشجويان و كارشناسان زراعت و باغباني با مطالعه اين مقاله با كشت و كار سير بهتر و بيشتر آشنا مي شوند.

گیاه سیر

كاشت و داشت

1-شرایط آب و هوایی کشت سیر

سیرهمانند پیاز معمولی برای تشکیل غده به دو عامل طول روز و حرارت نیازمند است و یک سبزی روزبلند می باشد و برای تشکیل غده حدود ۱۵ ساعت طول روز نیاز دارد بوته سیر در اوایل، رشد رویشی دارد (در موقعی که طول روز کوتاه است) به محض آنکه بوته شروع به تولید غده نمود (در زمانی که طول روز بلند است) رشد رویشی متوقف می شود که می توان گفت سیر در ابتدای فصل دمای خنک و در زمان رسیدگی هوای گرم نیاز دارد.

سیر را مى‌توان در خاک‌هاى قوى و حاصلخیز که داراى پروفیل عمیق مى‌باشند کشت کرد. البته چون سیر به رطوبت زیاد حساس مى‌باشد در اراضى مرطوب پیاز سیر خیلى زود مى‌پوسد، بنابراین خاک‌هاى رسى سنگین چندان مناسب نیستند.

2-زمان کاشت

سیر را از اولین سرمای منطقه تا اواخر آبان ماه می کارند. کاشتن سیر در بهار باعث می شود که اندازه سیرها کوچک شود و نیز ممکن است پیش از زمستان جوانه بزند و یخ نابودش می کند.

3-خاک و تهیه بستر کاشت سیر

خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد. خاک رسی برای کاشت سیر مناسب نیستند، زیرا یا غده خوب در آنها تشکیل نمی شود و یا پیاز بدست آمده، بد شکل می گردد، مگراینکه این خاکها به وسیله کود دامی پوسیده سبک شوند.

برای تهیه بستر کاشت باید ابتدا زمین را متناسب با نوع آن با استفاده از شخم، دیسک و ماله کاملاً نرم و مسطح کرد و در مناطق خشک نسبت به نوع آبیاری که پشته بندی یا کرت بندی است آن را آماده نمود.

بهترینPHبرای رشد سیر 6/5 تا 7 است.

منطقه را از علف های هرز خالی کنید زیرا سیر نمی تواند با علف های هرز به خوبی رقابت کند.

4-نحوه کاشت سیر

سیر را به دو روش کرتی و جوی پشته می کارند، بهترین روش برای کاشت سیر روش جوی پشته است که ابتدا سیرچه را از پیاز سیر جدا کرده، سیرچه های خیلی ریز را برای کاشت مناسب نیستند و از سیرچه متوسط برای کاشت استفاده کنید. فاصلۀ خطوط کشت در حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر و فاصلۀ هر سیرچه از یکدیگر ۷- ۱۰ سانتیمتر و عمق مناسب سیر ۵- ۳ سانتیمتر می باشد. سیرچه را طوری در خاک قرار می دهید که نوک سیر به سمت بالا و انتهای سیرچه به سمت پایین قرار گیرد. مقدار مصرف سیرچه در یکصد متر مربع حدود ۱۵ عدد سیر یا به عبارتی دیگر ۳ کیلو سیر برای ۱۰ متر مربع زمین، است.

هرچه منطقه كشت سردتر باشد عمق كاشت نيز بايد كمي بيشتر شود.

تراكم كاشت، زماني بيشتر در نظر گرفته مي شود كه خسارتي به مزرعه وارد شده باشد يا زماني كه خاك خيلي حاصلخيز باشد.

فاصله بيشتر بين رديفها باعث كنترل آسانتر علفهاي هرز و نفوذ بيشتر نور خورشيد مي شود.

كاشت متراكم تر در داخل رديفها و بين رديفها مي تواند عملكرد را افزايش دهد اما هزينه كاشت نيز افزايش مي يابد.

كاشت نزديك به هم در داخل رديفها اندازه پيازها را تا اندازه اي كاهش مي دهد، بنابراين نسبت عملكرد ممكن است كم شود.

سيرچه ها را بايد به طور قایم كه قاعده آنها در پايين باشد در خاك قرارداد تا عملكرد بيشتر شود.

از آنجايي كه سيرچه ها در ته حفره بايد با فشار قرار داده شوند و خاك اطراف و روي آنها نيز تحت فشار قرار گيرد تا هوايي در اطراف سيرچه ها نماند، كاشت دستي موثرتر است.

دركاشت،سیرچه ها مي بايست پوسته هاي كمي داشته باشند.

از سيرچه هاي ناسالم و صدمه ديده نبايد براي كاشت استفاده كرد چون ممكن است حامل بيماري هايي مانند پوسيدگي سفيد، پوسيدگي قاعده و نماتدها باشد.

کاشت سیر

5-انتخاب پياز بذري سير براي كاشت

اهميت كيفيت بذر برابر با عمليات زراعي مناسب است. سير كاران بايد بخشي از سير توليدي خود را براي كاشت سال آينده نگهداري كنند. در انتخاب بذر، اندازه پياز مهمتر از اندازه سيرچه است. درحالي كه بعضي از كشاورزان بزرگترين پيازها را انتخاب مي¬كنند كه براي كاشت مجدد ظاهري خوب دارند. كشاورزان با تجربه اظهار مي¬كنند كه پيازهاي بزرگ بذر ضعيفي مي دهند. تعجب نبايد كرد اگر پيازهاي كوچك گاه گاهي سيرچه هاي بزرگي توليد كنند. به همين ترتيب، كاشت سيرچه هاي بزرگ ضرورتا بيشترين عملكرد را توليد نمي كند. سيرچه هاي با اندازه متوسط بيشترين عملكرد اقتصادي را دارند. براي نگهداري سيرچه بذري، پيازهاي كوچك را حذف كنيد. بزرگترين ها را براي خوردن يا فروش استفاده كنيد و اندازه هاي متوسط و سالم را براي كشت مورد استفاده قرار دهيد. مواردی که در انتخاب پیاز سیرچه رعایت می شود

اگر پیاز سیر را در زمستان خریداری می کنید باید دقت نمود پیاز یخ زده نباشد. (راه تشخیص وقتی پیاز را لمس می کنید قسمتی از آن نرم شده است).

از کاشت سیرچه های ریز و تا حدودی سبک و از سیرچه هایی که گوشت نرم یا قسمتی از آن کنده یا جوانه سبز آن قابل مشاهده می باشد، خودداری کنید.

تا موقع کاشت نباید سیرچه ها از هم جدا شوند، زیرا رطوبت آنها از بین می رود و موجب پوک شدن آنها می شود.

6-آبياري

سير، به خشكي حساس است و رطوبت مناسب براي رشد آن ضروري است. تنش رطوبت رشد اوليه و تكثير پيازها را تحت تأثير قرار داده و باعث مي شود سيرچه ها كوچكتر شده و در زمان برداشت پيازهاي كوچك توليد شوند. نوع خاك مي تواند در تعيين فواصل آبياري و ميزان آب مصرفي در هر دوره مؤثر باشد. به طوري كه در خاكهايي با بافت سبكتر دوره آبياري كوتاهتر و ميزان آب مصرفي در هر دوره كمتر مي باشد. درحالي كه در خاكهاي با بافت سنگين تر مي¬توان دور آبياري را افزايش داد. گفتني است كاهش مدار آبياري در خاكهاي سنگين موجب افزايش رطوبت خاك شده و مي تواند باعث توسعه بيماريهاي قارچي گردد.

آفتابگردان زودتر از ديگر گياهان در شرايط تنش آب پژمرده مي شود. مي توان‌ آن را به عنوان شاخص زمان آبياري در اطراف مزارع سير كشت كرد. آخرين آبياري را حدود سه هفته تا يك ماه قبل از برداشت و يا زماني كه برگها زرد مي شوند و بخش هاي فوقاني خشك شده و شروع به ريزش مي كنند، بايد قطع كرد.

آبیاری سیر

7-کوددهی گیاه سیر

سیر تغذیه سنگینی دارد و برای رشد سیرهای بزرگ به خاک حاصلخیز نیاز است که تمام مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار دهد. کود دامی برای خاکهای رسی از اهمیت زیادتری برخوردار است. سیر به کود دامی زیاد احتیاج دارد، می توان گفت میزان مصرف کود حیوانی دو برابر سایر سبزیجات است، در خاکهای شنی کود شیمیایی بیشتر توصیه می شود اما بطور کلی کود ازته 60-80 کیلوگرم و کود فسفر 120 تا 200 کیلوگرم در هکتار و کود پتاس 100 کیلوگرم در هکتار برای مزرعه سیر مورد مصرف قرار می گیرد.

به دلیل این که ترکیب هوموس و زهکشی خوب بسیار مهم است، اضافه کردن کمپوست بهتر است.

بعد از کاشت، کود گیاهی(چکن، یونجه، کاه و یا برگ) به طور مستقیم به خاک بدهید.

در فصل بهار کود گیاهی ندهید و از کمپوست یا کود کامل استفاده کنید زیرا باعث افزایش محصول می شود.

نیازی نیست که در پاییز به خاک کود بدهید، در صورتی که بخواهید در پاییز هم کود بدهید کود گیاهی را پیشنهاد می کنیم.

برای خرید کودهای ماکرو، میکرو، محرک های رشد و آمینواسید مورد نیاز گیاه سیر کلیک کنید .

برداشت

سیر معمولا در اوایل تابستان به بلوغ می رسد. ساقه سختی به شکل میله به سمت بالا رشد خواهد کرد و بلوغ به این شکل خواهد بود. تا وقتی که این ساقه سخت نشده و سبز است آن را قطع کنید و در آشپزی و درست کردن ترشی از آن استفاده کنید. اگر شما این ساقه های جوان را قطع نکنید اندازه سیر شما 30 درصد کاهش پیدا خواهد کرد. در زمان رشد، هر زمانی که نیاز داشتید، برگ‌های سیر را برای استفاده از گیاه جدا کنید، ولی بیشتر از 4/1 ارتفاع گیاه از بالای آن جدا نکنید، زیرا در غیر این صورت باعث کاهش رشد غلاف خواهید شد.

زمانی که برگ های پایینی شروع به زرد شدن می کنند قبل از این که رنگ برگ ها قهوه ای شود نشانه بلوغ سیر است. موقع برداشت سیر از اواخر بهار تا اوسط تابستان بنابه تاریخ کاشت تفاوت می کند. افتادن ساقه‌ها نشانه این است که غلاف‌های سیر تقریباً به رشد کامل خود رسیده‌اند.

برداشت را خیلی طولانی نکنید. سیرها را با چنگال بیل زن از خاک بیرون آورید، مراقب باشید به سیرها آسیبی وارد نشود و کبود نشوند.

اگر هدف از برداشت تازه خوری باشد نیاز به قطع برگهای سیر نیست ولی اگر هدف خشک کردن و نگهداری در انبار باشد بعد از خارج کردن سیر برگها را از ۳-۱ سانتیمتر بالای غده قطع می کنیم، و غده ها را به مدت ۱ الی ۲ هفته در مقابل آفتاب در مزرعه قرار می دهیم تا رطوبت به حداقل برسد، این کار قدرت انبارداری سیر را افزایش می دهد. پس از آن سیرهای سالم را در درجه حرارت صفر درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی بسیار پایین و تهویه مناسب می توان برای مدتی انبار کرد. سيرچه هاي بذري را بايد در دمای بالاتر از ۱۰ درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي ۷۰-۶۵ درصد انبار كرد و نبايد يخ زده شوند. چون سير بين ۵ تا ۱۰ درجه سانتيگراد به سهولت سبز مي شود (شكستن خواب)، از نگهداري در اين دامنه درجه حرارت بايد اجتناب كرد.

برداشت و انبارداری سیر

منابع

۱- دکتر دانشور، محمد حسین. ۱۳۸۲. پرورش سبزی. چاپ دوم. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز- ۳۱۷ صفحه

۲- دکتر پیوست ، غ . ۱۳۸۰. پرورش سبزی یکاری، چاپ ششم. انتشارات دانشگاه گیلان.

۳- پیش بین ، اسماعیل. ۱۳۸۴. سبزیکاری در ویلا. چاپ اول . انتشارات آییژ، ۹۸ صفحه

۴- نجم آبادی، محمد تقی. ۱۳۷۹. سبزیکاری در منزل. انتشارات زبان امروز. ۱۸ و ۳۰ صفحه

۵- شهریاری، هنگامه، ۱۳۷۸. سیر و بیماری های قلبی. چاپ یازدهم، انتشارات مینا.

۶- دکتر خانجانی، محمد. ۱۳۸۴. آفات و صیفی ایران، انتشارات گیتی.

۷- زاهدی، کاظم. ۱۳۷۱. آفات گیاهان زینتی و صیفی در ایران. چاپ اول. انتشارات نشر دانشگاهی

گرد آورنده:اعظم السادات حسینی نژاد