کشت گندم آبی

گیاه شناسی گندم :

گندم گیاهی است که از خانواده Poaceae واز جنس Tiriticum.گل آذین آن سنبله‌ای و از هر گره آن معمولاً یک سنبلچه متشکل از دو گلوم و سه گلچه بوجود می‌آید. گاهی تعداد گلچه‌ها به 9 هم می‌رسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نام های پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پایولا) قرار گرفته است. برگ های گندم مانند برگ ه ای سایر غلات (به جز ذرت و ارزن )، نازک و کم عرض بوده و زبانه‌های کوچکی دارند.

بارزترین خصوصیات گیاه شناسی گندم عبارتند از:

ریشه : 1- ریشه های اولیه 2- ریشه های ثانویه.

1) Seminal : به ریشه اولیه ریشه حقیقی و ریشه بذری نیز می گویند. این ریشه ها از گیاهگ بذر منشآ می گیرند. ریشه های اولیه پوشیده از کرک های نازک بنام تارهای کشنده می باشد. که وظیفه جذب آب و املاح را دارند.

econdary roots ( 2: به ریشه های ثانویه نابجا یا کاذب می گویند. نقش اصلی و اساسی ریشه به عهده این نوع ریشه ها می باشد. این ریشه ها از گره انشعاب یا طوقه Crown محلی که اندام های هوایی یا پنجه نیز ایجاد می شود، منشا می گیرند.

ساقه Culm:

تمام گندم ها دارای ساقه استوان ه ای، بندبند، بدون انشعاب و اغلب تو خالی می باشد که به آن سوفار یا سوفال گفته می شود. هر بند ساقه را یک گره node و فواصل آنها را میانگره Inter node می گویند. تعداد گره و فواصل آنها در واریته های مختلف گندم ?-? و اغلب ? عدد دانست. ساقه در محل گره توپر بوده وطول میانگره از پایین به طرف بالا بیشتر می باشد.

برگ Leaf:

گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط ??- ?0 سانتی متر با رگبرگ های موازی می باشد. هر برگ از دو قسمت پهنک و غلاف تشکیل شده است . غلاف هر برگ که در جهت طولی شکاف دارد، تمام یک میان گره را پوشانده و در محل اتصال آن به پهنک یک زایده به نام Ligule و یک جفت زایده به نام Stipule با گوشوارک Auricule دیده می شود.

گل وگل آذین گندم Flower and Inflorescence:

هرگندم شامل یک مادگی یک برچ ه ای ساده با کلاله دو شاخ ه ای و ? پرچم می باشد. بساک پرچم ها شبیه X می باشد. کاسبرگ وگلبرگ درگندم وجود ندارد. اما برگ های تغییر شکل یافت ه ای به نام پوشینه glumlle مانند دو قاشقک اندام های زایای برگ را می پوشانند. به پوشینه داخلی پالیا و به پوشینه خارجی Awn می گویند و لذا پرچم و دانه گروه تولیدی آن راه به بیرون ندارد. در قایده پوشینه در درون دو جسم بالشتک مانند به نام Lodiculess قرار گرفته است. لودیکول ها با تورم خود باعث باز شدن لما و پالیا از هم و آزاد شدن اندام های زایا می شوند.

گرده افشانی و لقاح:

گندم گیاهی دو جنسی hermaphrodite و خود لقاح می باشد. درصد دگر لقاحیدر این گیاه معمولاً ?% و حداکثر به ?% ممکن است برسد. خود گشنی گندم به این دلیل است که رسیدن پرچم ها، آزاد کردن دانه های گرده و تلقیح حدود ??% گل ها قبل از باز شدن پوشینه از یکدیگر می باشد. عمل لقاح از میان طول سنبله شروع شده و به دو طرف ادامه پیدا می کند.

میوه گندم :

میوه گندم با توجه به گونه آن، 3 تا 10میلی متر طول و 3 تا 5 میلی متر قطر دارد و شامل بخش های زیر است.

گیاهک:

نام های دیگر گیاهک عبارتند از (جوانه، جنین و رویان) تقریباً ?/? درصد وزن دانه را تشکیل می‌دهد و سرشار از چربی و ویتامین ها به خصوص ویتامین های گروه بی است. ویژگی منحصر به فرد جوانه میزان بالای چربی می‌باشد. اما به دلیل سهم کم جوانه از کل دانه، درصد چربی کل موجود در دانه کم و بین ?تا5/1 درصد است. از آنجایی که این بخش را معمولاً در تهیه آرد گندم همراه با سبوس جدا می‌کنند.

سبوس:

همان پوسته دانه ‌است و تقریباً ?? درصد از وزن دانه را تشکیل می‌دهد. سبوس را هم همچون گیاهک در مرحله آرد سازی از دانه جدا می‌کنند و معمولاً برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. سبوس سرشار از سلولز می‌باشد. عملاً از هفت لایه مجزا تشکیل شده ‌است که مهمترین آنها لایه تستا می‌باشد. تستا محل حضور رنگریزه‌ها بخصوص کارتنوییدها می‌باشد، از این جهت این لایه از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار می‌باشد سبوس را نمی‌توان مدت زیادی انبار کرد…

اندوسپرم:

اندوسپرم حاوی مواد نشاسته‌ای دانه گندم است و تقریباً ?? تا ?? درصد از کل دانه را شامل می‌شود. آندوسپرم دارای دانه‌های نشاسته‌ای و مواد پروتیینی می‌باشد که دانه‌های نشاسته آن بوسیله گلوتن که یکی از پروتیین های موجود در دانه ‌است، بهم چسبیده‌اند بطوریکه ماتریکس پروتیین، نشاسته را تشکیل می‌دهند.

میزان گلوتن موجود در دانه بر حسب نوع و نژاد گندم تفاوت می‌کند. لایه‌ای از آندوسپرم درست زیر سبوس واقع شده ‌است که آلورون نام دارد. این لایه تک سلولی است که لایه فوق در فرآیند آرد سازی جدا می‌شود. آندسپرم بین ?? تا ?? درصد پروتیین دارد و بخش قابل توجهی از آن نشاسته می‌باشد.

مرغوبیت گندم به میزان گلوتن آن بستگی دارد که براساس آن تعیین می شود. گندم های قرمز سخت بهاره و پاییزه گلوتن بیشتری دارند و به همین دلیل، ارزش تهیه نان از آنها بیشتر است. چون خمیر حاصل از آردی که از لحاظ گلوتن غنی است، به دلیل داشتن حالت کشدار، قادر است که گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگهدارد و برای همین، خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر می‌گردد.

مراحل مختلف زندگی گندم :

مرحله جوانه زنی Germination

مرحله سبز شدن ( ظهور در سطح خاك ) Emergence

مرحله پنجه زنی Tillering

مرحله خواب زمستانی

مرحله رشد طولی ساقه stem alongation

مرحله پیدایش سنبله Ear emergence وغلاف بندی( ابستنی) Booting

مرحله گل دهی و گرده افشانی flowering

مرحله رشد و نمو دانه و شیری شدن milk developation

مرحله خمیری شدن Dough developation

مرحله رسیدگی Ripening

مرحله جوانه زنی Germination:

در پروسه جوانه زنی نخستین قسمتی از بذر كه آب را جذب می كند، نقطه اتصاع بذر به قسمت مادری است. سپس آب اكسیژنه از پریكارپ پیرامون رویان جذب و نهایتاً از پریكارپ به اطراف اندوسپرم جذب می شود. در این حالت تنفس جنین بالا رفته و هورمون جیبرلین ترشح می شود و به لایه آلرون می رسد. سلول های آلرون آنزیم هیدرولیز كننده ای به درون اندوسپرم ترشح می كنند موسوم به آلفاآمیلاز كه موجب هیدرولیز نشاسته می شود. بدین ترتیب مواد ذخیره ای اندوسپرم فعال شده و برای مصرف و رشد اندام های هوایی و زیر زمینی به مصرف رویان می رسد. در طی جوانه زنی نخستین اندامی كه در پی جذب آب حجیم شده و از بذر خارج می شود، غلاف – ریشه( کلوریزا ) بوده كه از درون آن ریشه های اولیه موسوم به ریشه های بذری Seminal roots خارج می شود. تعداد این ریشه ها 3 تا 8 عدد است و بطور مستقیم در خاك فرو می رود و ممكن است تا اواخر فصل رشد زنده بماند. معمولاً رشد ریشه های بذری از گلدهی به بعد كاهش پیدا می كند. وظیفه اصلی این ریشه ها جذب آب و مواد غذایی است. علاوه بر ریشه های مذكور، ریشه هایی موسوم به ریشه های نایی یا تاجی( Crown roots ) نیز وجود دارد كه بیشترین حجم ریشه های گندمی را تشكیل می دهد. نام دیگر این ریشه ها‌، ریشه های ثانویه، پنجه ای ویا گرهی ( Secondary roots ) است. بعد از خارج شدن غلاف – ریشه از بذر و خارج شدن ریشه های بذری، كلیوپتیل نیز حجیم شده و از بذر خارج می شود كه در برگیرنده ناحیه نمو انتهایی است و برگ های اولیه و جوانه جانبی از آن تولید می شود. به محض قرار گرفتن كلیوپتیل در برابر نور، برگ اول از سوراخ آن خارج شده و گیاه وارد مرحله بعدی رشد(سبزشدن) می شود. درجه حرارت مناسب خاك جهت جوانه زدن حدود 10درجه سانتی گراد است . درجه حرارت محیط اگر 15تا 25 درجه سانتی گراد باشد و رطوبت كافی در اختیار دانه قرار گیرد جوانه خواهد زد. جوانه زنی در بذر با جذب رطوبت آغاز می شود كه این رطوبت در حدود 30 الی 40 درصد وزن خشك دانه می باشد. هر اندازه درصد رطوبت افزایش یابد، سرعت جوانه زنی نیز افزایش یافته ، البته در گندم های زراعی اصلاح شده این سرعت بیشتر احساس می شود (مشروط بر عدم ركود بذر ). كشت در عمق مناسب 3تا 5 سانتی متر باعث جوانه زدن دانه گندم ظرف مدت 5 تا10 روز خواهد شد درصورتی كه رطوبت كافی جهت جوانه زدن در اختیار بذر قرار نگیرد و این طولانی شود دانه پوسیده شده و قدرت حیات خود را از دست می دهد چنانچه در زمان كاشت، درجه حرارت محیط بسرعت افزایش یابد و یا بافت خاك سنگین باشد زمین سله بسته و خروج جوانه را مشكل می سازد. بهترین روش جهت حل این مشكل، آبیاری مجدد است تا باعث سهولت خارج شدن جوانه از خاك گردیده و مزرعه به صورت یكنواخت سبز شود.

مرحله سبز شدن( ظهور در سطح خاك ) Emergence:

این مرحله با خروج نخستین برگ شروع شده و از شروع جوانه زنی تا پیدایش كامل برگ نخستین گیاهچه، قادر به فتوسنتز می شود و رشد آن وابسته به مواد ذخیره ای اندوسپرمی است. معمولاً نصف مواد ذخیره ای اندوسپرم برای رشد ریشه ها استفاده می شود و از هیدرات كربن و نیتروژن در دانه درحدود 15درصد برای رشد گیاهچه بكار می رود. پس می توان گفت بزرگی گیاهچه یا نهال و بذر( seedling vigour ) به عمق كاشت و اندازه بذر بستگی دارد و هر چه بذر ها درشت باشند گیاه حاصل نیز درشت خواهد بود. سرعت ظهور برگ در غلات با دما رابطه نزدیكی دارد.

مرحله پنجه زنی Tillering :

از محل اولین گره در نزدیكی سطح خاك كه ریشه های افشان تشكیل می گردند. توسعه پنجه ها برروی خاك كه درمناطق سردسیری معمولاً قبل از شروع دوره یخبندان انجام می گیرد كه به این مرحله، مرحله پنجه زنی می گویند. نخستین پنجه ظاهر شده مصادف است با باز شدن كامل سه برگ بر روی ساقه اصلی. بدین ترتیب پیش از آنكه پنجه اول از زاویه برگ اول خارج شود، پنجه دیگری از گره های موجود در جنین، منشا گرفته و از زاویه كلیوپتیل خارج می شود كه موسوم به پنجه كلیوپتیلی می باشد و این پنجه زمانی به وجود می آید كه:

1- عمق كاشت مناسب باشد.

2-مواد غذایی كافی وجود داشته باشد.

3- تراكم بوته در واحد سطح بالا باشد .

تشكیل و توسعه پنجه ها قبل از فرار رسیدن سرما باعث افزایش مقاومت گیاه در مواجه با سرمای زمستان شده و باعث ایجاد یك زراعت خوب گندم در مناطق سردسیری خواهد گردید. چنانچه تأخیری در نزول باران های پاییزی پیش آید، جهت توسعه و تكامل پنجه ها آبیاری دیگری به غیر از آبیاری اولیه ضروری می باشد. وقوع تنش خشکی عدم تأمین نیاز غذایی و خسارت آفات و هر عامل دیگر که موجب کاهش رشد ریشه در مرحله رشد گیاهچ ه ای گندم شود به افت پتانسیل بقای زمستانه و رشد ضعیف گیاهچه ها منجر خواهد شد. کمبود رطوبت در مرحله پنجه زنی، از تعداد پنجه های تولید شده به ازای هر بوته کاسته شده کاهش عملکرد دانه را به دنبال خواهد داشت.

مرحله خواب زمستانه:

با توجه به اینكه صفر گیاهی گندم 4 درجه سانتی گراد است. چنانچه درجه حرارت خاك كمتر از آن گردد رشد بوته گندم متوقف شده و تا افزایش مجدد درجه حرارت، گیاه به همان حالت باقی می ماند. ارقام زمستانه گندم كاهش درجه حرارت تا 16 درجه زیر صفر را بدون پوشش برف بخوبی تحمل می نمایند. كاهش درجه حرارت با پوشش برف تا 30- درجه سانتی-گراد را گندم های زمستانه به خوبی تحمل كرده ولی درجه حرارت كمتر از 16- درجه سانتی گراد بدون پوشش برف سرمازدگی برگ ها را كه منجر به سبز خشك شدن آنها از نوك برگ به طرف پایین درمرحله اول و بالاخره از بین پنجه ها است به دنبال دارد.

مرحله رشد طولی ساقه stem alongation :

پنجه زنی با شروع رشدطولی ساقه متوقف شده و ساقه روی با پیدایش نخستین گره Node در بالای سطح خاك شروع می شود. و در مدتی كوتاه هر پنجه تبدیل به ساقه‌ای شده و توسعه می یابند. درمناطق سردسیری معمولاً این مرحله در اوایل فروردین ماه می باشد كه ظرف مدت چند روز فعالیت شدید گیاه، مرحله تشكیل سنبله در غلاف فرا می رسد. با توجه به نیاز سریع گیاه به موادغذایی در این مرحله دادن كود ازته به صورت سرك اهمیت فراوانی دارد. تنش خشکی در مرحله ساقه روی علاوه برکاهش رشد طولی ساقه تأثیر منفی روی تشکیل اندام های زایشی بوته باقی خواهد گذاشت .

مرحله پیدایش سنبله Ear emergence وغلاف بندی( آبستنی) Booting :

مرحله ساقه روی با خروج نخستین ریشك ها از غلاف برگچه پایان می پذیرد. بعد از سپری کردن مرحله ساقه روی وارد مرحله بعدی شده و در طول این مرحله، سنبله در درون آخرین بخش به سرعت رشد می كند و آغاز مرحله غلاف روی تا مرحله گلدهی را اصطلاحاً مرحله رشد سریع سنبله گویند این مرحله در مناطق سردسیری در نیمه دوم اردیبهشت ماه اتفاق می افتد . مصرف کود سرک ازته (اوره) دراین مرحله علاوه بر کمک به توسعه گیاه و بالارفتن عملکرد باعث بهبود خواص کیفی و افزایش پروتیین دانه می شود این مرحله آخرین فرصت برای تامین موادغذایی گیاه است. هر نوع تنش(کمبود آب در مراحل سنبله رفتن و رشددانه همراه با وزش بادهای گرم)، حتی در شرایطی که خاک دارای رطوبت کافی باشد، رشد و نمو دانه ها را متوقف ساخته. موجب آبزدایی و چروکیدگی دانه ها شده و قسمت انتهایی سنبله ها سفید رنگ خواهد شد که این پدیده که به بادزگی مرسوم است. باعث افت شدید عملكرد دانه می شود. تحقیقات نشان می دهد، اگر تنش خشكی قبل از گلدهی صورت بگیرد اثرات منفی زیادی در عملكرد دانه خواهد داشت. ظهور سنبله در ارقام گندم های ریشك دار با خارج شدن ریشك از غلاف برگ آخر همراه است و در ارقام بدون ریشك، ابتدا سنبله های بالایی از غلاف برگ پرچم خارج شده و به تدریج سایر سنبلك ها آشكار می شوند. با ظاهر شدن كامل سنبله به مرحله گلدهیflowering وارد می شویم. که نحوه کود دهی در بحث مصرف کود توضیح کامل داده شده است.

مرحله گل دهی و گرده افشانی flowering:

پس از آنکه سنبله از درون غلاف برگ ها بیرون آمد عمل گرده افشانی صورت می پذیرد که حدود کمتر ازیک هفته طول می کشد. گندم گیاهی است خود گشن كه دگر گشنی در آن كمتر از یك درصد است. هر دانه گرده حداكثر 5 تا 6 ساعت پس از آزاد شدن زنده می ماند این در حالی است مادگی در فاصله 5 تا 10روز قدرت باروری داشته كه اگر در این مدت گرده ای به آن نرسد این قدرت را از دست می دهد و امكان باروری دوباره نیز وجود ندارد. اگر عقیمی در گیاه وجود داشته باشدSterility ، میزان آن توسط شرایط محیطی در زمان گرده افشانی مشخص می شود. درجه حرارت مناسب جهت گرده افشانی 22 تا 25 درجه سانتی گراد است. کاهش درجه حرارت محیط در این مرحله باعث عدم تلقیح گلچه ها و پوکی سنبله می شود که البته سنبله و سنبلچه ها مشاهده می گردد. یکی از دلایل سفید شدن ریشک های انتهای سنبله و خشکیدگی آنها ،کاهش دمای محیط در این مرحله است. در دمای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد درصد عقیمی ( پوكی دانه ) بالا است. دمای opt برای گرده افشانی 15تا 20 درجه سانتی گراد بوده و نباید كمتر از 10 درجه سانتی گراد باشد رسیدن دانه گرده به كیسه رویانی یك ساعت بعد و تلقیح(Fertilization ) چند ساعت بعد از گرده افشانی صورت می-پذیرد. درصد دانه نشینی زمانیopt است كه خارج قسمت فتوترمال photo thermal بیشینه باشد ( نسبت تابش دریافتی به دما ) شدت بیشتر اما دما كمتر باشد. بهترین طریقه جلوگیری از خطرات احتمالی سرما و بالابردن میزان تلقیح گلچه ها، آبیاری مزرعه بخصوص در روزهای صاف و آفتابی در این ایام است. آبیاری باعث ذخیره حرارت حاصل از تابش نورخورشید در روز شده و از کاهش درجه حرارت در شب جلوگیری خواهد نمود. پس از خاتمه گرده افشانی پرچم ها از بین لگوم و گلومل ظاهر خواهند شد. کمبود آب طی مرحله گرده افشانی با ایجاد اختلال در انتقال مواد غذایی مورد نیاز برای رشد طبیعی دانه ها، چروکیدگی و کاهش وزن دانه را بدنبال خواهد داشت.

مرحله رشد و نمو دانه و شیری شدن milk developation:

پس از گرده افشانی، دانه تشکیل شده بتدریج شیری می شود رشد اندوسپرم با ذخیره شدن نشاسته درسلول های اندوسپرمی همراه است كه ذخیره نشاسته در دانه در حدود 2 هفته پس از تلقیح شروع می شود. در این مرحله، دانه گندم تحت فشار قرار می گیرد( فشار مكانیكی ) مایه شیری رنگی از آن خارج می شود كه دلیل سفیدی آن تجمع نشاسته در سلول های اندوسپرمی بوده و این مرحله از زندگی گندم را شیری شدنmilk development می گویند.

مزرعه گندم در زمان شیری شدن سبز و شاداب است. رشد جنین بعد از رشد اندوسپرم آغاز می شود. رویان و لایه آلرون تنها بخش زنده بذر هستند و باید تا كشت بعدی به زندگی خود ادامه دهند در غیر اینصورت بذر جوانه نخواهد زد. در انتهای مرحله شیری شدن جنین بطور كامل رسیده و در صورت جدایی از تخمدان و قرار گیری در محیط كشت،گیاهی كامل را به وجود می آورد. کاهش سریع رطوبت خاک و هوا و افزایش درجه حرارت محیط در مراحل شیری شدن و خمیری باعث کوتاه شدن دوران پرشدن دانه و کم شدن وزن هزار دانه و در نتیجه افت عملکرد می گردد. دوام طول عمرسبزینه برگ پرچم و ریشک ها کمک به تکامل و توسعه دانه می نماید. کاهش رطوبت خاک طی تشکیل اندام های زایشی بوته، بسته به زمان وقوع موجب کاهش تعداد سنبلچه ی تولید شده در هر سنبلچه یا تعداد گیاهچه در هرسنبلچه شده و در صورتی که گلدهی بوته ها همراه با تنش خشکی باشد درصد بالایی از دانه های گرده عقیم خواهد شد.

مرحله خمیری شدن Dough development :

بعد ازمرحله شیری، مرحله خمیری شدن اتفاق می افتد. و غلظت موادجامد در بذر زیاد شده و منابع پروتیینی به صورت اسیدآمینه به بذر می رسد. در این مرحله اثر ناخن با فشاردادن روی بذر از بین می رود. دو حالت سست خمیری و سخت خمیری وجود دارد. در مرحله خمیری سست یا نرم به غیر از برگ – پرچم و سنبله ها سایر بخش های بوته به رنگ زرد و در حالت خمیری سخت اثر ناخن به صورت دایمی با فشار دادن آن باقی می ماند و مزرعه گندم نیمه زرد است. در طی این مراحل مذكور بذر وارد مرحله رسیدگی شده، پوسته بذر كاملاً سفت و بذر به سختی بوسیله ناخن تقسییم می شود. در این مرحله بوته ها كاملاً زرد شده و از نظر فیزیولوژیكی بین بذر و گیاه مادری هیچ تبادلی صورت نگرفته و دانه به بیشترین وزن خشك خود رسیده است (رسیدگی فیزیولوژیكی Physiological Ripening ) . بهترین میزان رطوبت دانه جهت برداشت 14 درصد توصیه شده است كه در اولین فرصت بعد از رسیدگی فیزیولوژیكی این كار انجام می شود، چرا كه سنبله ها و ساقه هنوز دارای انعطاف پذیری است. در صورتی كه برداشت به تأخیر افتد ، بذرها زیادرس شده و احتمال ریزش نیز بوجود می آید.

رسیدگی :

Ripening با سخت شدن دانه و کاهش رطوبت آن حدود 14 درصد که همراه با خشک شدن کامل برگ ها ، ساقه و ریشک-ها است، دانه آماده برداشت است. طول دوره رشد معمولاً به دما بستگی دارد یعنی اینكه در مناطق گرم و خشك كوتاه تر است یعنی زودتر پر می شود. معمولاً میانگین وزن دانه كمتر و نسبت گلوتن به نشاسته در آنها زیاد است. در دوره پر شدن دانه علاوه بر نشاسته دو دسته پروتیین نیز در دانه جذب می شوند. اولی آلبومین است كه محلول در آب می باشد و دیگری گلوبولین كه در نمك محلول است این دو با هم دسته اول را تشكیل می دهند. گروه دوم به نام پروتیین های ذخیره ای یا گلوتن معروف هستند كه شامل گلوتنین كه محلول در اسید یا باز است و گلیادین كه در الكل محلول است. گلیادین 43 تا 58 درصد آرد گندم را تشكیل می دهند كه در آن اسید آمینه لایسین كم است ؛ خاصیت نانوایی گندم بستگی به گلوتن دارد كه مقدارش در ارقام متفاوت است. این مقدار قدری با اضافه كردن نیتروژن به خاك و پاشش روی شاخ و برگ در دوره پر شدن دانه می تواند بیشتر باشد. در غلات بیشترین گلوتن مربوط به گندم است و به ترتیب چاودار، جو و یولاف در مراحل بعدی قرار دارند. میانگین پروتیین گندم در حدود 10درصد در نظر گرفته می شود. كه بیشترین درصد وزنی آن در رویان و اسكوتلوم میباشد.

شرایط اكولوژیكی گندم:

حداقل دما برای جوانه زنی كه به عنوان دمای پایه یا صفر گیاهی برای گندم در نظر گرفته می شود 4 درجه سانتی گراد است. معمولاً در دمای پایه رشد صورت نمی گیرد یا اینكه فعالیت های گیاهی ناچیز است. اما دمای مناسب برای جوانه زنی گندم معمولاً در حدود 20 درجه سانتی گراد است. قابل ذكر است كه نژاد های مقاوم به سرما به شرط اینكه سرما تدریجی باشد تا 35- درجه سانتی گراد را تحمل می كنند. حداكثر دمای قابل تحمل 55 درجه است. مجموعه درجه حرارت های لازم از زمان كاشت تا برداشت گندم های پاییزه 2300 درجه می باشد و برای گندم های بهاره در حدود 1400 درجه سانتی گراد می باشد. حساس ترین دوره زندگی گندم به سرما در حوالی گلدهی است كه دمای زیاد باعث افزایش تعداد گلچه های عقیم می شود. گندم های پاییزه برای اینكه به ساقه بروند و گل بدهند به دمای كم نیاز دارند ( سرما ) ولی بهاره ها این طور نیستند. اگر گندم های پاییزه در معرض سرما قرار نگیرند یا سرما دریافت نكنند سبز می شوند و علفی می مانند و گل نمی دهند . در اینصورت دوره زندگی گندم از یك سال به دو سال افزایش می یابد.

آب و هوای مناسب برای رشد گندم :

شرایط ایده‌آل برای رشد گندم، آب و هوای خنک در دوره رشد رویشی، آب وهوای معتدل در دوران تشکیل دانه وآب وهوای گرم و خشک در زمان برداشت محصول می‌باشد. بنابراین در مناطقی که زمستان های سخت دارند، کشت گندم با مشکلاتی از قبیل سرما‌زدگی زمستانی مواجه می‌شود. البته باید بدانیم که گندم در برابر خشکی مقاومت چندانی ندارد و نمی‌تواند بمدت طولانی، خشکی و کم آبی را تحمل نماید. اما قادر است خود را با شرایط خشک تا حدی تطبیق داده و با تشکیل یاخته‌های کوچکتر که در نهایت سبب تشکیل برگ های کوچک شده و در نتیجه روزنه‌ها کوچکتر می‌شود، سطح تعریق را کاهش دهد و از اثرات سوء کم آبی تا حدی محفوظ بماند.

تاریخ كاشت در شرایط شهرستان میانه:

با توجه به كاهش دما در اقلیم سردسیر در آبان ماه و ضرورت استقرار گیاه و گذراندن مراحل اولیه رشد و كامل نمودن مرحله پنجه زدن قبل از آن جهت مبارزه با خطر سرمازدگی، كشت بموقع در مناطق سرد از اهمیت خاصی برخوردار است. تاریخ كاشت در مناطق خیلی سرد کوهستانی از اواخر شهریور تا اواخر مهرماه و در مناطق سردسیری از اوایل مهرماه تا 15 آبان ماه در نظر گرفته می شود. بدیهی است درصورت تأخیر در کاشت باید میزان بذر مصرفی را نیز افزایش دهیم.

بهترین تاریخ كاشت از اول تا آخر مهرماه بوده و مناسب ترین آن دهه دوم مهرماه تا اوایل آبان ماه می باشد.

شرایط مناطق اقلیم سردسیری:

این مناطق با ارتفاعی بیش از یک هزار متر از سطح دریا، دارای زمستان های سرد و طولانی می باشند. سرمای شدید زمستان در اغلب سال ها و سرمای دیررس بهاره در بعضی از مواقع یکی از عوامل محدود کننده تولید گندم این مناطق است. مقاومت ارقام مختلف گندم پاییزه در قبال سرما متفاوت است. اما وجود پوشش برف روی گیاهک ها در طول زمستان بواسطه ایجاد عایق در برابر سرما، عموماً در همه ارقام مفید است. در شرایط فقدان برف، گیاهچه های گندم به دلیل یخبندان و خشکی ناشی از عدم امکان جذب آب توسط سیستم ریشه ای از خاک یخ زده ممکن است به شدت آسیب ببینند. شدت خسارت با کاهش دما به حدود 7- تا 12- درجه سانتی گراد همراه با وزش باد به طور چشمگیری افزایش می یابد. در بهار، کاهش دما به زیر صفردرجه سانتی گراد با اختلال در تولید اندام های زایشی و عقیم شدن دانه های گرده به رشد گیاه آسیب می رساند کاهش دما طی دوره گلدهی نیز گرچه بندرت اتفاق می افتد ، موجب عقیم شدن گرده واختلال جدی در تشکیل دانه می شود.

خاک مناسب برای رشد گندم:

گندم گیاهی است كه کشت آن تقریباً در هر خاكی امكان پذیر است مشروط بر اینكه خاك شور و باتلاقی نباشد. در مناطق نیمه خشك جهان گندم در خاك های مختلف كشت می شود ولی بهترین خاك ها برای تولید گندم خاك های شنی لومی، لومی رسی عمیق با زهكشی خوب است برای رشد گندم مناسب است.

گندم چون دارای ریشه های افشان و سطحی است بنابراین احتیاج به خاك های عمیق ندارد و حدود 90 درصد ریشه‌های آن در عمق 20 تا 25 سانتی متری خاك پخش می شود. این عمق خاك نباید زیاد نرم و پوك باشد، زیرا نه تنها عملكرد بهتری نخواهد داد زیرا هم باعث بستن سله و هم باعث ورس در ارقام پا بلند نیزخواهد شد. اصولاً میزان عملکرد گندم در شرایط دیم (آبیاری با باران)، در خاک های ریز بافت بیشتر است. چون این قبیل خاک ها قادرند آب را بهتر و به مدت طولانی‌تر در خود نگهدارند.

اما در شرایط آبی(که کشاورز خود گیاه را آبیاری می‌کند)، معمولاً گندم زیاد تحت تأثیر بافت خاک خود قرار نمی‌گیرد. گندم هم مانند سایر گیاهان نمی‌تواند در خاک خشک جوانه بزند. اگر برای جوانه زنی یا رشد اولیه جوانه، خاک رطوبت کافی نداشته باشد بذرها ممکن است بپوسند یا در معرض صدمات ناشی از سرما قرار گیرند. کلاً گندم روی خاك های اسیدی رشد مناسبی نداشته و واكنش مناسب خاك جهت كشت آن بین 7تا 5/8 متغیر بوده و مناسب ترین PH معادل 7 یا خنثی است.

تناوب یا گردش زمین زراعی:

در بعضی از مناطق كشت گندم، كشاورزان عادت دارند كه چندسال متوالی در یك زمین گندم بكارند، البته کشت گندم چندسال در یك زمین محصول تولید می كند ولی این كار از نظر تكنیك زراعی مناسب نیست زیرا در كشت مداوم خطر مبتلا شدن محصول به بیماری های مختلف گیاهی زیاد است. و از طرفی به علت آنكه ریشه های گندم سطحی است فقط نباتات از قسمت سطح خاك تغذیه نموده و این قشر از خاك بتدریج در اثر كشت متوالی گندم ضعیف می شود. به علاوه انواع علف های هرز مزارع گندم و آفات آن زیاد خواهد شد.

عوامل مؤثر در انتخاب تناوب زراعی:

محصولات قابل كشت در منطقه

آب در دسترس جهت آبیاری محصولات

میزان بهره وری از زمین

كنترل فرسایش خاك

كنترل علف های هرز

كنترل آفات و بیماری ها

نیروی انسانی و ماشین آلات موجود

عوامل اقتصادی برای كشاورز

ساختمان وحاصلخیری خاك

مقدار باران و رطوبت خاك

از آنجاییکه بهترین اراضی برای كشت گندم زمین هایی هستندكه در سال قبل به نباتات علوفه ای مانند یونجه، شبدر اختصاص گردیده بود می باشد. چون در این صورت علاوه بر تأمین قسمتی از ازت مورد نیاز گیاه،درصد مواد آلی خاك نیز بالا بوده و زمین عاری از علف های هرز است و در صورت رعایت اصول به زراعی دیگر می توان حداكثر عملكرد را كسب نمود. و همچنین كشت گندم بعد از آفتابگردان و ذرت مشروط بر اینكه نیازغذایی گندم ازطریق مصرف كودهای شیمیایی تأمین شود توصیه می گردد.لذا بهتر است بقایای گیاهی از زمین خارج و یا بوسیله ساقه خردكن خرد شده و سپس نسبت به تهیه زمین سریعاً اقدام گردد مصرف كود ازته در زمان تهیه بستر جهت سریع تر شدن پوسیدگی بقایای گیاهی حاصل از كشت سال قبل و همچنین باعث تعدیلC/N خاك می گردد.

طبقه بندی گندم:

1- طبقه بندی از نظر خواص زراعی: ارقام گندم را از نظر نیاز به یك دوره سرما جهت شروع رشد زایشی پس از رشد رویشی به سه دسته بهاره، زمستانه، بهاره زمستانه تقسیم می كنند. این دو نوع علاوه بر آن که دانه‌هایشان از نظر رنگ، بافت، شکل و … باهم فرق دارد شرایط رشد و نمو آنها نیز با هم تفاوت می‌کند. این دو نوع گندم را در دو زمان مختلف در سال کشت می‌نمایند. دانه گندم، دارای شیاری است که در طول دانه قرار می‌گیرد. عمق این شیار در گندم های پاییزه زیاد و در گندم های بهاره کم است.گندم های بهاره دارای جنین بزرگ و لبه شكاف دانه آن گوشه دار وگندم پاییزه دارای شكاف عمیق و لبه شكاف گرد است.

گندم بهاره:

در اوایل بهار کاشته می‌شود. پس از جوانه زدن ، گیاه جوان در بهار و اوایل تابستان رشد نموده و محصول آن را تا اواخر تابستان برداشت می‌کنند. گندم بهاره را معمولاً در نواحی کشت می‌کنند که گندم پاییزه نمی‌تواند در برابر سرمای سخت زمستانی آن مناطق، مقاومت نماید. البته میزان محصول‌دهی گندم پاییزه از بهاره بیشتر است. معمولاً پس از تهیه بذر و زمانی که دمای خاک به 1 درجه سانتی گراد بالای صفر رسید، گندم بهاره را می‌کارند. اگر شرایط آب و هوایی اجازه دهد می‌توان گندم را زودتر هم کاشت تا دوره رشد آن طولانی‌تر شده و میزان محصول دهی آن بیشتر شود. گندم بهاره برای آن که به مرحله گلدهی برسد، باید به مدت طولانی در معرض هوای سرد قرار گیرد. اگر گندم پاییزه را در بهار بکارند، چون دوره سرما را پشت سر نمی‌گذارد، نمی‌تواند گل آذین خوبی تشکیل دهد. و چون عملکرد این نوع بذرها نسبت به بذرهای پاییزه کمتر می باشد لذا کشت بهاره در بین کشاورزان متداول نیست.

گندم های پاییزه یا زمستانه:

این نوع گندم در نیم کره شمالی، در فصل پاییز موقعی که دمای خاک از 13درجه سانتی گراد کمتر باشد کشت می شود. گندم های زمستانه به تاریخ كاشت حساس بوده و در زمان مناسب در پاییز باید كشت شوند تا فرصت كافی جهت توسعه ریشه های خود در زمین داشته باشند و قبل از شروع دوره یخبندان مرحله پنجه زنی خود را كامل نمایند تا قدرت مقابله با سرمای زمستانه را داشته باشند. این نوع گندم ها ابتدا جوانه می‌زند. سپس در فصل زمستان دوره (ورنالیزه) را سپری میکنند و بصورت گیاه جوان کوچکی باقی می‌ماند و با آغاز فصل بهار، مجدداً رشد و نمو خود را آغاز می‌کند. و معمولاً در یکی از ماه های خرداد، تیر یا نهایتاً مرداد، دانه می‌رسد و آماده برداشت می‌شود. گندم های پاییزه به نسبت گندم های بهاره ریشه‌های عمیق‌تر و پرپشت‌تری دارند که تا 200سانتی متر در خاک نفوذ می‌کنند. معمولاً گندم های زمستانه بعلت طولانی بودن دوره رشد فرصت كافی جهت ذخیره سازی مواد غذایی دارند، چنانچه مرحله پرشدن دانه آنها با هوای ملایم مواجه عملكرد بیشتری تولید خواهند نمود. زراعت های دیركاشت گندم های زمستانه در مقابل سرما آسیب پذیر می‌باشند زیرا ریشه ها درعمق مناسب استقرار نیافته و توسعه نمی‌یابند، كه این امر ممكن است باعث از بین رفتن كامل بوته ها گردد. وگرمای زودرس بهاره همراه با تنش كم آبی بشدت باعث چروكیدگی دانه و درنتیجه كاهش عملكرد می شود.

تعریف ورنالیزاسیون وطریقه ورنالیزه کردن :

ورنالیزاسیون به عمل بهاره كردن گندم های پاییزه گفته می شود. جهت كاشت گندم های پاییزه در بهار باید آنها را ورنالیزه كرد.

طریقه اول) بذر گندم های پاییزه را بمدت نیم تا یك روز در آب خیس می كنند و بعد آن را بمدت 4 تا 6 هفته در دمای 2 تا 4 درجه قرار می دهیم و فرقی نمی كند كه در روشنایی یا تاریكی باشد و بعد بذور ورنالیزه شده را در بهار می كاریم .

طریقه دوم) قبل از اینكه بذر را بكارم آنها را رویانده (جوانه زدن ) و وقتیكه ریشچه به 2 میلی متر رسید می توانیم آنها را دردمای یخچال یا در دمای 5- درجه سانتی گراد به مدت چند روز قرار بدهیم و بعد كشت كنیم.

طبقه بندی از نظر ریشك:

زایده ای است كه در انتهای یكی از لماها و یا گلومل ها قرار دارد گندم ها را از این بابت به 4 دسته تقسیم می كنند.

الف) گندم های ریشك دار یا Aristatum :طول ریشك آنها 4 سانتی متر یا بیشتر است.

ب)گندم های Brevi Aristatum : طول ریشك كمتر از 4 سانتی متر است.

ج) گندم های Inflatum : گندم هایی هستند كه به جای ریشك یك زایده كوچك مجعد دارند. گندم های زراعی كه منشا ایرانی دارند اكثراً از این گروه هستند.

د)گندم های Muticum: گندم هایی هستند كه ریشك ندارند. ریشك ها دارای كلروپلاست و روزنه هستند یعنی قادر به عمل فتوسنتز می باشند. ارقامی كه بدون ریشك هستند معمولاً در مناطق سرد و معتدل كاشته می شوند. نقش مهم ریشك در شرایط نامساعد محیطی سازگار بودن آن به خشكی بوده و فعالیت فتوسنتزی بیشتری می كنند.

طبقه بندی بوتانیكی ویلمورن و واویلوف :

گندم ها به دو دسته تقسیم می شوند:

اول محور اصلی خوشه آنها شكننده بوده و دانه در داخل گلوم و گلومل پنهان است كه موقع خرمن كوبی به سختی جدا می شود. مثال برای گندم این دسته Triticum monocuccum ، T.Dicuccum و T.spelta

دوم گندم هایی كه مثل گروه اول محورها شكننده نیست و دانه هم پنهان نیست مثال برای این دسته گندم:T.durum، T.Vulgare ، T.persicum. 4

طبقه بندی از نظر تعداد كروموزم:

الف)گندم های دیپلویید: در آنها 2n=14 است. كه شامل انواع وحشی گندم است. البته نوع زراعی هم خیلی اندك است كه مهمترین آنها T.monocuccum و T.boeoticum است.

ب)گندم های تتراپلویید: در آنها 2n=4x=28كه نوع وحشی و زراعی را دارد T.durum، T.decocuccum، T.persicum. ج)گندم های هگزاپلویید: كه در آنها 2n=6x=42 كه معمولاً به آنها گندم های Sativum می گویند. كه معمولاً نوع وحشی ندارد. مهمترین آنها T.astivum = vulgare است.

طبقه بندی از نظر تجاری:

این دسته از گندم ها به گندم های نرم، نیمه سخت و سخت طبقه بندی می شوند. اندوسپرم دانه های نرم بعد از رسیدگی كامل آردی و نرم هستند اما در گندم های سخت اندسپرم شیش ه ای است. در گندم هایی كه نرم هستند گلوتن كم و ارزش غذایی كمی دارند و به همین دلیل در نان استفاده نمی شود و در تهیه بیسكویت استفاده می شود. اما گندم سخت كه گلوتن بیشتری دارد در نانوایی استفاده می شود. برای مثال T.durum كه بهاره و ریشك دار كه ریشك آن بلند است. ساقه آن توخالی و رنگ دانه سفید تا زرد تا قرمز متغییر است. دانه آن معمولاً شیشه ای است یعنی سخت است. گلوتن زیاد دارد و نشاسته آن كم است و از موتاسیون گندم T.decocuccum بدست آمده است .

ارقام مختلف گندم برای زراعت آبی :

الوند ،زرین ، الموت، توس، شهریار، سای سون، گاسكوژن، بزوستایا، نوید،MV17 . ودر شهرستان میانه کشاورزان بیشتراز ارقام الوند، زرین و MV17 ودر سطح ناچیز از سایر ارقام مصرف می نمایند.

انتخاب بذر :

بذر به عنوان عمده ترین واحد تداوم حیات گیاه است كه در صورت عدم استفاده از بذور مناسب واستاندارد بهره گیری از سایر نهاده های مؤثر در تولید از جمله آب، كود و… تأثیر چندانی در تولید و افزایش عملكرد نخواهد داشت.

عوامل مؤثر در انتخاب بذر:

• قوه نامیه بالا

• خلوص بذر

• پر محصول بودن

• مقاومت به آفات و بیماری

• كیفیت نانوایی

• سرعت جوانه زدن

• وزن هزار دانه

• سازگاری به شرایط اقلیمی منطقه

• مقاومت به ریزش

• مقاومت به سرما

• مقاومت به گرمای آخر فصل (الوند)

• مقاومت به شوری

• مقاوم به خوابیدگی(ورس)

آماده نمودن زمین و نحوه کاشت:

در اجرای عملیات تهیه بستر بذر درصورتی که زمین خشک باشد ابتدا باید زمین را آبیاری و پس از گاورو شدن نسبت به اجرای عملیات شخم زنی اقدام نمود. این عمل باعث سبز شدن علف های هرز و از بین رفتن آنها درهنگام شخم و همچنین کاهش دفعات دیسک زنی با رطوبت نسبی موجود در خاک خواهد شد. عمق شخم کمتر از 20 سانتی متر باعث کاهش عملکرد دانه درهکتار می شود. چنانچه محصول قبلی جالیز، خیار، گوجه فرنگی و…. باشد باید بلافاصله بعد از برداشت محصول نسبت به از بین بردن جوی پشته ها با شخم زمین ، دیسك زنی وسپس ماله كشی نسبت به تسطیح زمین اقدام شود و پس از پخش كود شیمیایی پایه ازته، فسفر، پتاسه به مقدار توصیه شده، نسبت به انجام دیسك اقدام نمود. این عمل با توجه به رطوبت نسبی، عمق متوسط خاک و با توجه به بقایای گیاهی از کشت قبلی کلوخ دار بودن زمین، بهتر است بصورت 2 بار عمود برهم صورت گیرد که بار اول بعد از کودپاشی و بار دوم بعد از بذر پاشی صورت گیرد و نباید پس از دیسک زنی خاک حالت پودری داشته باشد چون این حالت باعث سله بستن و در نتیجه بروز مشکلات در خروج گیاهچه از لایه سخت خاک می شود. و بمنظور سهولت در آبیاری و بالارفتن راندمان کار و ایجاد درصد سبز یکنواخت لازم است بعد از دیسک زنی عملیات تسطیح باید در جهت آبیاری و عمود بر شیب زمین انجام گیرد. که این عمل را اکثر کشاورزان درهنگام زدن دیسک با بستن یک لوله آهنی و یا تخته چوب سنگین که بتواند خاک را هموار و عمل تسطیح را انجام دهد اقدام می شود.

زمان بذر کاری:

زمان بذرکارى طبیعتاً تابع شرایط طبیعى منطقه زراعى است. پنجه‌زنى از خصوصیات واریته‌اى است اما بذرکارى خیلى زودتر و یا خیلى دیرتر گندم پاییزه از قدرت پنجه‌زنى آن مى‌کاهد. بذرکارى خیلى زودتر، بوته را در معرض حمله مگس گندم قرار مى‌دهد و اگر دیرتر کاشته شود احتمال سرمازدگى افزایش مى‌یابد و در نتیجه میزان عملکرد پایین مى‌رود. اگر بذرکارى در مناطق سردسیر کاملاً به‌ تأخیر افتد بذور کاشته‌ شده ممکن است تا بهار آینده جوانه نزنند و شاید بعلت انجام نشدن فرآیند بهاره‌سازی، به ساقه نرفته سنبله‌اى نیز تولید نکنند. ‌بطورکلى مى‌توان گفت که در مناطق خشک‌تر و گرم‌تر، بذرکارى همیشه باید بلافاصله بعد از اولین باران کافى یا پس از اولین آبیاری، که رطوبت لازم را براى جوانه‌زنى تأمین کند، صورت بگیرد .بذرکارى در بهار نیز حتى‌الامکان باید زودتر انجام گیرد تا قبل از گرماى اوایل تابستان، که گندم نسبت به آن حساس است، گیاه به ساقه رود و سنبله تشکیل دهد. کاشت زودتر، دوره رشد گندم بهاره را زیادتر مى‌کند که در افزایش عملکرد بسیار مؤثر خواهد بود. در مناطقى که سرماى زمستانى براى گندم خطر فوق‌العاده‌اى ندارد، بهترین تاریخ کاشت موقعى است که بوته بتواند قبل از آنکه دماى محیط زیر صفر درجه سانتى‌گراد برود به مرحله سه‌برگى برسد. در مناطقى که چرانیدن مزارع گندم متداول است کاشت باید زودتر انجام بگیرد تا پیش از فرا رسیدن سرما بوته‌هاى چرانیده شده فرصت کافى براى رشد مجدد داشته باشند. باید توجه داشت که بذرکارى خیلى زود در مناطق دیم ممکن است موجب رشد بیش از حد بوته‌ها در فصل پاییز شود که در این حالت با مصرف زیادتر رطوبت خاک در این فصل، محصول را در مقابل کمبود آب در مراحل رشد بعدى قرار دهد.

مقدار بذر:

میزان بذر در واحد سطح در یک زراعت آبی خوب تابع خصوصیات زراعی رقم مورد کشت است. چنانچه رقم از ارقام کم پنجه (زرین) باشد مقدار 200تا220 کیلوگرم توصیه می شود و اگر از ارقام پر پنجه (الوند) استفاده شود مقدار بذر را به مقدار 180تا200 کیلوگرم در نظر گرفته شود.

ضدعفونی بذر:

نظر به اینکه بذر آلوده به بیماری های قارچی می تواند منشاء و کانون آلودگی و اشاعه بیماری ها در مزرعه باشد، ضروری است که قبل از کاشت ضدغفونی بذر انجام شود . به منظور مبارزه با دو بیماری عمده سیاهک آشکار و پنهان استفاده از سموم سیتمیک ویتاواکس تیرام و دیویدند، سومی ایت و کاربندازیم توصیه می شود که قبل از کاشت با بذور مخلوط و کشت می شود. کشاورزان حتماً باید یک یا دو هفته قبل از کاشت گندم نسبت به ضدعفونی بذور با قارچ کش های ذکر شده به ازای 500 کیلو گرم بذر یک کیلو گرم سم در نظر گرفته و اقدام به ضدعفونی نمایند.

عمق کاشت :

با توجه به خطر سرمازدگی گیاه در زمستان و فصل یخبندان، کشت بذر در عمق مناسب عامل مهمی در کاهش این عارضه می باشد بذوری که در عمق مناسب کشت نشوند و قبل از رسیدن فصل سرما توسعه کافی نیابند، حتی در ارقام مقاوم به سرما اولین بوته هایی هستند که درمزرعه از سرما خسارت دیده و باعث کاهش درصد سبز مزرعه می شوند. عمق کاشت در مناطق سردسیر حدود 2-3 سانتی متر توصیه می شود بدیهی است چنانچه ارقامی معرفی شوند که دارای طول کلیوپتیل بیشتری باشند. می توان عمق کاشت را تا 5سانتی متر نیز افزایش داد.

روش های کشت گندم:

روش های کشت گندم به وسعت، شیب زمین و مقدار آب موجود و مدیریت زارعی بستگی دارد. بطور کلی روش های کشت عبارتست از:

1) روش کرتی:

روشی است سنتی و در زمین هایی اعمال می شود که دارای سطح کم، شیب نامناسب و یا آب کم برای آبیاری هستند. در این روش معمولاً پس از انجام شخم با گاوآهن و دیسک زنی،‌ اقدام به بذر پاشی و سپس با دیسک با خاک مخلوط و بعد مرزهایی با مرزبند ایجاد می کنند. در این روش استفاده از ماشین آلات برای انجام امور داشت مانند سمپاشی علیه علف های هرز غیرممکن و برداشت با کمباین به دلیل مرزهای زیاد مشکل است. همچنین از سطح مفید مزرعه به خوبی استفاده نشده و ضایعات زمین زیاد است.

2) روش خطی یا فارویی:

این روش برای زراعت گندم آبی انجام می شود و به این ترتیب است که پس از انجام شخم با گاوآهن، عملیات دیسک زنی و تسطیح، با استفاده از دستگاه کودپاش (سانتریفوژ) بذر را در سطح مزرعه پاشیده و سپس با دستگاه فارویر جوی و پشته ایجاد می شود. بهتر است بذر پاشی در دونوبت قبل وبعد از فارویر انجام گیرد .در مواردی پیش از انجام جوی و پشته بوسیله دیسک بذر را زیر خاک می کنند که آزمایش ها نشان داده، این عمل چندان مؤثر و مورد نیاز نیست. در این روش پشته ها،‌ کم عرض (10 تا 25 سانتی متر) و کم عمق (10 تا 15 سانتی متر) هستند و در مواردی هنگام آبیاری، حالت غرقابی ایجاد می شود. بذرپاشی به روش سانتریفوژ باعث می شود بذرها بطور تصادفی و کنترل نشده پخش و درخاک مستقر شوند، بنابراین تعدادی بوته نیز در کف جویچه ها سبز می شوند که جایگاه مناسبی برای استقرار گیاه نبوده و ممکن است بوته های این ناحیه مقداری از موادغذایی و رطوبت موجود را مصرف کنند. ولی قدرت رقابت با بوته های روی پشته را ندارند و محصولی نیز تولید نمی کنند و در صورت تولید از کیفیت کمی برخوردارند.

نوع دیگری از کشت ردیفی گندم در ایران وجود دارد در میانه متداول نمی باشد در این روش که از ماشین های بذرکار استفاده می شود. عرض پشته ها در این نوع بذرکارها تقریباً ثابت (حدود 30 سانتی متر) بوده و دستگاه قادر است سه ردیف بذر بر روی هر پشته بکارد. فاصله بین ردیف کاشت (فاصله وسط یک جویچه تا وسط جویچه مجاور) حدود 55 سانتی متر است. برخی بذرکارها همزمان دو عمل احداث پشته و کاشت بذر بر روی پشته را انجام می دهند که نوعی مزیت برای این دستگاه ها محسوب می شود.

3) روش نواری:

این روش در زمین هایی که شیب مناسب داشته و انجام عمل تسطیح در آنها میسر باشد قابل اجراست. در این روش با توجه به شیب مناسب نیازی به ایجاد جویچه نیست. کاشت با ماشین های بذرکار صورت گرفته زمین در قطعات بزرگ قابل آبیاری است.

از دستگاه کمبینات می توان در این روش کشت استفاده کرد. این دستگاه همزمان در اراضی شخم خورده عملیات دیسک، تسطیح و کشت را انجام می دهد. اگر در اراضی با شیب نامناسب روش نواری اجرا شود، ناچار مرزهای متعددی باید ایجاد کرد که در نهایت همان روش کرتی خواهد بود.و چون در این شهرستان قطعات کوچک هستند و دستگاه فوق نمی تواند مانور داشته باشد استفاده نمی شود.

مواد غذایی مورد نیاز گندم :

گندم نیز همانند هرگیاه دیگری برای رشد و نمو خود به موادغذایی نیاز دارد که باید کمبود این مواد درخاک از طریق دادن کودهای شیمیایی تأمین شود. که این نیاز باید پس از تجزیه آزمون خاک تأمین گردد. که توصیه عمومی در این شهرستان به مصرف انواع کودهای پر مصرف به شرح ذیل می باشد. مصرف کود اوره 200تا 300کیلو گرم درهکتار. مصرف کود فسفات50 تا150 کیلو گرم درهکتار. مصرف کود سولفات پتاسیم 0 تا 100 کیلو گرم درهکتار.

الف ـ نحوه مصرف ازت موردنیاز گندم :

ازت یك عامل كلیدی در دستیابی به عملكرد مطلوب در غلات است. گندم معمولاً در دوره رشد خود احتیاج زیادی به ازت قابل جذب دارد. جذب ازت از مرحله نشایی آغاز شده و در مراحل بیشترین رشد و گلدهی به حداكثر می‌رسد. حداكثر بازدهی مصرف از آخرین مصرف كود، در مرحله‌ای از رشد كه گیاه هنوز فرصت جذب ازت را دارد بدست‌ می‌آید و باید از مصرف غیر ضروری كود در مرحله‌ای از رشد رویشی كه منجر به خوابیدگی گیاه (ورس) و درنتیجه كاهش عملكرد می‌شود اجتناب ورزید .

همچنین با مصرف ازت درزمان مناسب می‌توان از هدر روی ازت از طریق آبشویی و تخریب نیترات جلوگیری نمود. برای پیشگیری از آبشویی ، بهتر است ازت را به دفعات مصرف نمود. بیشترین مقدار كود ازته موجود برای گندم كود اوره حاوی 46 درصد ازت خالص می‌باشد . به دلیل پویایی كود اوره، مصرف آن قبل ازكشت و یا در زمان‌های رشد به صورت سرك و یا در آب آبیاری توصیه می‌گردد و با توجه به حلالیت فراوان اوره بایستی مصرف آن به دفعات صورت گیرد.

نیترات آمونیوم (با 34 درصد ازت ) بسیار محرك بوده و رعایت تقسیط آن بایستی بمراتب بیشتر از اوره باشد . اوره با پوشش گوگردی (با 40 درصد ازت ) یكی از بهترین كودهای ازته با قابلیت جذب آهسته می‌باشد. این كود ضمن افزایش بازیافت‌ كودهای ازته، آب‌های زیرزمینی را نیز از آلوده‌شدن به نیترات ایمن می‌سازد. مصرف کودهای اوره یا نیترات آمونیم در خاک های سنگین طی 3 نوبت و در خاک های سبک در 4 نوبت انجام گیرد.

ب ـ نحوه مصرف فسفر موردنیاز گندم :

جذب بیش ازحد نیاز فسفر با كاهش میزان رشد در برخی از گونه‌های گیاهان همراه است. چنین اثرهایی ممكن است به این دلیل باشد كه فسفات سرعت جذب و انتقال بعضی از عناصرغذایی كم مصرف مانند روی، آهن و مس را كاهش می‌دهد.

از انواع مهم كودهای فسفره مصرفی متداول در كشور، دی‌آمونیوم فسفات (با 46 درصد فسفر ) و سوپرفسفات تریپل (با 46 درصد فسفر و … ) می‌باشند كه تفاوت عمده‌ای بین آنها وجود ندارد . تمام كود فسفره بایستی قبل از كاشت گندم مصرف گردد و به دلیل تثبیت فسفر در خاك و عدم تحرك آن در مقایسه با كودهای ازته بهتر است با بذركار زیر بذر به فاصله 5 تا10 سانتی‌متر قرار گیرد. مصرف كودهای فسفره به صورت نواری نسبت به روش‌ دستپاش از اولویت بیشتری برخوردار است، ضمن اینكه مقدار كود مصرف شده به دو سوم مقدار محاسبه شده تقلیل می‌یابد. چنانچه این روش بدلیل عدم وجود تجهیزات كافی عملی نباشد می‌توان كود فسفره را با دیسك درعمق خاك قرارداد.

ج ـ نحوه مصرف پتاسیم موردنیاز گندم:

با توجه به مصرف بی‌رویه كودهای ازته و فسفره و مصرف اندك كودهای پتاسه، مقدار برداشت پتاسیم از خاك بیشتر از سرعت آزادسازی این عنصر از كانی‌ها بوده است. گیاه گندم درمرحله ساقه‌رفتن بیشتر از سایر مراحل به پتاسیم احتیاج دارد. در این مرحله روزانه 5/3 تا 8 كیلوگرم در هرهكتار پتاسیم جذب می‌نماید. مصرف كودهای پتاسه این نیاز را جبران می‌كند. كمبود پتاسیم مقاومت گیاه را در برابر آفات و بیماری‌ها كاهش می‌دهد. این عنصر سبب افزایش بازدهی كودهای ازته می‌شود. از انواع كودهای پتاسه متداول سولفات پتاسیم و كلرورید پتاسیم به ترتیب با 50 درصد و 60 درصد پتاسیم هستند. تمام كود پتاسه قبل از كاشت مصرف و با دیسك زیرخاك قرارداده می شود. در صورتی كه پتاسیم موجود در خاك برای رفع نیاز گیاه كافی نباشد و كود پتاسه نیز قبل از كاشت مصرف نشده باشد، مصرف سرك كلرید پتاسیم در یك نوبت در مراحل اولیه رشد گندم توصیه می‌گردد.

د ـ نحوه مصرف كودهای ریزمغذی موردنیاز گندم :

كودهای سولفات روی، سولفات آهن،‌ سولفات مس ،‌ سولفات منگنز و اسیدبوریك از كودهای میكرو (کم مصرف)می‌باشند كه هر یك از آنها نقش خاص و بسزایی را در زراعت گندم دارند. این كودها بایستی قبل از كاشت مصرف شده و با شخم زیرخاك شوند و یا با غلظت 2 درهزار در مراحل پنجه‌زنی كامل، اوایل ساقه‌رفتن و حتی در مرحله‌گلدهی محلول‌پاشی شوند. مصرف بر درمناطقی كه دارای خاك شور می‌باشند توصیه نمی‌گردد.

طریقه مصرف انواع کود ها:

کودهای فسفره ، پتاسه و یک سوم کود ازته قبل از کاشت مصرف می شود و بقیه کودهای ازته در 2 نوبت بصورت سرک که اولین قسمت آن در آخر پنجه زدن که پس از خاتمه سرما برای شروع رشد ساقه ها مصرف نمود و قسمت دوم آن در مرحله غلاف بستن و تشکیل سنبله با قرار دادن کود اوره سهمیه هر قطعه بصورت تقسیطی در آب آبیاری توصیه می-گردد. مصرف بیش از حد ازت باعث رویش بیش از حد گیاه و برنگ سبز تیره در آمدن برگ ها است. زیادی ازت وقتی که مقدار سایر عناصرغذایی کم باشد، دوره رشد گیاه را طولانی تر کرده و رسیدن محصولات را به تأخیر می اندازد. همچنین زیادی ازت باعث ورس غلات می شود . یکی از عناصری که در افزایش عملکرد و بالابردن درصد تلقیح دانه دارد عنصر روی می باشد.

چگونگی تشخیص كمبود عناصر غذایی در گندم : رنگ، شكل، رشد و نمو برگ و سایر اندام هوایی گندم در شرایط كمبود عناصر علایم مخصوص به خود را دارد و علایم كمبود خود را در چند اندام گیاه و مراحل مختلف رشد و نمو نشان می دهند. بنابراین با بررسی مجموعه علایم كمبود عنصرغذایی می توان با اطمینان بیشتر كمبود عنصرغذایی را تشخیص داد. در این بررسی كمبود عناصرغذایی روی اندام های مختلف گندم و مراحل مختلف رشد و نمو آن مورد ارزیابی قرار می گیرد.

مس در گندم علایم كلروز یا زردی:

1- علایم كمبود روی برگ های جوان ظاهر می گردد در حالیكه برگ های پیر سبز و سالم هستند. نشانه كمبود كلسیم یا ،مس ،یا آهن ،یا گوگرد می باشد.

2- علایم كمبود روی برگ های پیر ظاهر می گردد در حالیكه برگ های جوان سبز و سالم هستند. نشانه كمبود ازت ،فسفر ،پتاسیم می باشند.

3- در برگ های جوان در مراحل اولیه كلروز یا زردی ظاهر می شود. نشانه كمبود ،كلسیم یا ،مس ،یا آهن ، منگنز میباشد.

4- علایم كلروز یا زردی در برگ های میانی بوته گندم مشاهده می شود. نشانه كمبود روی می باشد.

5- در اوایل رویش كلروز یا زردی در برگ های پیر ظاهر می شود. نشانه كمبود منیزیم ،یا ازت یا ،فسفر یا ،پتاسیم است.

6- ظهور كلروز یا زردی بین رگبرگ های برگ گندم نشانه كمبود منیزیم ،یا آهن یا ،روی است.

7- مشاهده كلروز یا زردی در حاشیه برگ نشانه كمبود پتاسیم می باشد.

8- كلروز یا زردی از نوك برگ شروع می شود. نشانه كمبود پتاسیم ،یا فسفر و یا ازت می باشد.

9- كلروز یا زردی تمام سطح برگ كامل را فرا می گیرد. نشانه كمبود گوگرد است.

10- در اوایل ظهور كلروز یا زردی رگبرگ ها سبز و برجسته هستند. نشانه كمبود آهن ،یا منیزیم و یا پتاسیم می باشد.

11- كلروز برنگ سبز كم رنگ مایل به زرد است. نشانه كمبود مس یا ،منیزیم ،یا منگنز ،ازت یا ،فسفر و یا روی می باشد.

12- كلروز برنگ قهوه ای ،نارنجی و زرد است. نشانه كمبود پتاسیم است.

13- كلروز به رنگ ارغوانی ، نارنجی می باشد. نشانه كمبود فسفر است.

علایم كمبود عناصرغذایی در بافت های گیاه :

1- برگ ها سبز كم رنگ یا زرد هستند. نشانه كمبود آهن یا ،منگنز ،یا گوگرد ،روی است.

2- برگ ها سبز تیره رنگ هستند. نشانه كمبود كلسیم می باشد.

3- برگ های قرمز ،نارنجی هستند. نشانه كمبود فسفر می باشد.

4- رنگ ارغوانی برگ ها را فرا گرفته است. نشانه كمبود فسفر است.

5- برگ ها ترد و شكننده هستند. نشانه كمبود كلسیم می باشد.

6- نوك برگ بدلیل مرگ نوك برگ چهار گوش و صاف است. نشانه كمبود كلسیم می باشد.

7- برگ ها كوچكتر یا كوتاهتر هستند. نشانه كمبود منگنز و فسفر می باشد.

8- برگ ها عمودی و راست قرار می گیرند. نشانه كمبود كلسیم ،یا ازت ،فسفر می باشد.

9- برگ ها پژمرده هستند یا پژمردگی تمام بوته را فرا گرفته است. نشانه كمبود مس ،یا منگنز و پتاسیم می باشد.

10-كاه گندم سیاه رنگ می شود. نشانه كمبود مس است.

11- ساقه ها باریك هستند. نشانه كمبود پتاسیم و روی است.

12- ساقه ها سخت و محكم هستند. نشانه كمبود كلسیم ،یا مس ،منیزیم و یا منگنز و روی است.

13- ساقه ها دراز و باریك هستند. نشانه كمبود مس ،یا منیزیم ،منگنز ،یا ازت ،پتاسیم و روی است.

14- ساقه ها به رنگ ارغوانی می باشند. نشانه كمبود فسفر است.

علایم كمبود عناصرغذایی با توجه به نمو و الگوهای رشد گیاه :

1- گندم رشد كوتاهی دارد. نشانه كمبود گوگرد و پتاسیم است.

2- تعدادی بوته گندم رشد ضعیفی نسبت به گیاهان سالم و مجاور خود دارند. نشانه كمبود منگنز ،روی است.

3- عدم ظهور یا مشكل ظهور برگ های جوان از غلاف نشانه كمبود مس است.

4- ساقه های گندم به شكل پهن یا باد بزنی هستند. نشانه كمبود مس می باشد.

5- رسیدن گندم به تأخیر می افتد. نشانه كمبود مس یا پتاسیم است.

علایم كمبود عناصرغذایی با توجه به تولید گل یا دانه:

1- كاهش تولید پنجه نشانه كمبود آهن ،منگنز ،روی است.

2- تولید بیش از اندازه پنجه نشانه كمبود مس و گوگرد است.

3- عقیم ماندن پنجه ها یا خشك شدن پنجه ها نشانه كمبود مس ،یا آهن ،منیزیم ،یا منگنز ،ازت یا ،فسفر ،پتاسیم یا روی می باشد.

4- عدم رشد لوله گرده ،كاهش تولید گرده ،گرده های مرده نشانه كمبود مس می باشد.

5- تولید خوشه های كوچكتر ، كمتر و با تعداد دانه كم نشانه كمبود منیزیم یا فسفر یا پتاسیم یا گوگرد یا روی است.

6- تشكیل خوشه های سفید و پوك نشانه كمبود مس است.

7- تولید دانه های ابلقی و لكه دار نشانه كمبود ازت است.

8- كاهش مقدار پروتیین دانه نشانه كمبود ازت و گوگرد است.

9- كاهش عملكرد دانه گندم نشانه كمبود آهن ،كلسیم ،یا منیزیم ،منگنز ،یا ازت و گوگرد است.

علایم كمبود عناصرغذایی با توجه به تشكیل نكروز و مرگ بافت:

1- تشكیل زخم های نكروزه یا بافت مرده قهوه ای رنگ نشانه كمبود روی است.

2- تشكیل زخم های زرد – سفید بین رگبرگ های برگ های جوان نشانه كمبود منگنز است.

3- تشكیل لكه های نكروزه یا بافت مردگی در برگ های پیر نشانه كمبود منیزیم است.

4- تشكیل لكه های نكروزه یا بافت مردگی روی غلاف برگ نشانه كمبود روی است.

5- زخم نكروزه یا بافت مردگی در بین رگبرگ های برگ نشانه كمبود منیزیم است.

6- پیچ خوردن یا لوله شدن بافت های مرده برگ نشانه كمبود مس یا كلسیم است.

7- مرگ جوانه مركزی در بوته های گندم نشانه كمبود منگنز است.

8- مرگ جوان ترین برگ قبل از ظهور كامل از غلاف برگ نشانه كمبود منگنز است.

9- مرگ بافت حاشیه برگ نشانه كمبود پتاسیم است.

10- مرگ بافت میانی برگ نشانه كمبود روی است.

11- مرگ بافت پایه برگ نشانه كمبود منگنز است.

12- مرگ گیاه قبل از رسیدن آن نشانه كمبود منگنز است.

13- مرگ گیاه قبل از افتادگی اندام هوایی نشانه كمبود مس است.

14- جمع شدن برگ های مرده در اطراف پایه گندم نشانه كمبود ازت یا فسفر می باشد.

آبیاری گندم:

ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی كه دركمربند مناطق كویری دنیا واقع شده است. حدود 35 درصد مساحت كشور دارای آب وهوای خشك و بیابانی و 20 درصد دارای اقلیم نیمه خشك كه تنها بخشی از آن (50 درصد ) امكان زراعت بصورت آبی و دیم دارد. از 15 درصد باقی مانده مساحت كشور5 درصد دارای آب وهوای مدیترانه‌ای بوده و سهم مناطق مرطوب تنها 10 درصد است كه قسمت عمده بخش مرطوب كشور را كوه ها پوشانده است. باتوجه به اعمال كم آبیاری دركشور و همچنین در زراعت‌ هایی كه بخشی از نیاز آبی آنها منطبق با بارندگی است و قبول راندمان آبیاری 36 درصد تصور نمی‌شود تنها سرمایه‌گذاری در زمینه افزایش راندمان راه‌حل نجات كشور از بحران كم آبی بوده در اینصورت به اصل كارآیی مصرف آب باید توجه گردد. بنابراین بهبود كارآیی یك وظیفه دوگانه ای است كه اولاً باید جلوی تلفات آب گرفته شود و ثانیاً وارتیه‌هایی كشت گردد كه محصول آن بالا باشد و از تمام نقاط زمین به لحاظ تراكم بوته حداكثر استفاده بعمل آید .

مراحل مهم آبیاری در زراعت گندم عبارتند از:

1-مرحله جوانه زدن ( خاك آب )

2-مرحله پنجه دادن ( پنجه آب )

3-مرحله ساقه رفتن ( ساق آب )

4-مرحله سنبله رفتن ( خوش آب )

5-مرحله گل رفتن ( گل آب )

6-مرحله دانه بستن ( دان آب )

تعداد دفعات آبیاری مزرعه گندم بین 5 تا 8 بار متغیر است. معمولاً دو نوبت آن در پاییز و بقیه در بهار و اوایل تابستان است. اولین آبیاری مزرعه گندم كه بنام (خاك آب) نامیده می‌شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به منظور بالا بردن درصد سبز مزرعه و یكنواختی آن آب باید در فارویرها به ملایمت جریان داشته و تا سیاه شدن پشته‌ها (آبیاری كامل سطح مزرعه) و جذب آب بوسیله خاك كه حدود 20تا24 ساعت طول می‌كشد ادامه یابد. در اراضی رسی در صورتیكه خطر سله بستن زمین وجود داشته باشد باید آبیاری دوم (پنجه آب) به فاصله 15روز بعد از اولین آبیاری در صورت عدم بارندگی انجام شود. در سال های با بارندگی نرمال معمولاً دو بار آبیاری پاییزه برای گندم كافی است. با كاهش درجه حرارت محیط و فرا رسیدن سرما كه خطر یخبندان در شب فرا می‌رسد، از آبیاری مزرعه باید اجتناب نمود. با توجه به اینكه گندم در مرحله ساقه رفتن و تشكیل سنبله حداكثر سرعت رشد را داشته و نیاز به آب و مواد غذایی دارد باید نیازهای موادغذایی آن تأمین گردد. این آبیاری (ساق آب) تأثیر فراوانی در افزایش تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد سنبلچه در هرسنبله داشته و باعث افزایش عملكرد می‌گردد. در مرحله باز شدن گل ها چنانچه گیاه با كمبود آب مواجه شود عمل گرده افشانی بطور كامل انجام نگرفته و تعداد گلچه‌های بارور و در نتیجه تعداد دانه در سنبله كاهش می‌یابد. آبیاری مرحله دانه بستن از نظر انتقال موادغذایی از برگ ها به دانه و در نتیجه افزایش وزن هزار دانه و عملكرد اهمیت فوق العاده‌ای دارد. در اراضی كه محدودیت آب آبیاری در مراحل آخر رشد وجود دارد با كشت ارقام زودرس در تاریخ مناسب و یا حتی زودتر می‌توان آب آبیاری آخر را صرفه جویی كرد. در مناطقی كه دارای رژیم بارندگی زمستانه هستند، اقتصادی‌ترین روش استفاده از آب هنگامی بدست می‌آید كه خاك قبل از كاشت گندم تا حد ظرفیت نگهداری و تا عمق 10تا90 سانتی متر خیس شود. برای این مقدار كلاً حدود 100تا150 میلی متر آب لازم است. در چنین شرایطی محصول در خاك مرطوب كشت می‌گردد و بدون آنكه نیاز به بارندگی داشته باشد به موقع و بطور یكنواخت جوانه می‌زند (هیرم كاری). معمولاً از جوانه زدن تا به سنبله رفتن نیازی به آبیاری نخواهد داشت مگر در شرایط استثنایی. زیرا در این دوره تبخیر و تعرق نسبتاً كم بوده و در عین حال مصادف با زمانی است كه حداكثر بارندگی صورت می‌گیرد. درصورت لزوم، آبیاری دوم زمانی انجام می‌گیرد كه اولین سنبله‌ها شروع به ظاهر شدن می‌كنند.

تأثیر شوری برغلات:

مهمترین اثر شوری بر غلات در مرحله رشد رویشی و آغاز مراحل زایشی بوده كه نتیجه آن جلوگیری از تشكیل پنجه ها است. پژوهش ها نشان می دهد كه تنش شوری تقریباً همه پنجه های ثانویه گندم را از بین برده و تعداد غلاف برگ و پنجه های اولیه را بشدت كاهش می دهد. نتایج آزمایشات انجام توسط محققین نشان داده است كه مقاومت غلات به شوری پس از گذر از مرحله ساقه رفتن افزایش یافته بنحوی كه گیاه در مرحله گلدهی عملاً حساس نمی باشد.

آفات مهم مزارع گندم :

شته ،تریپس ،زنبورساقه خوار، پروانه ساقه خوار گندم جزو آفات گندم به حساب می آیند ولی چون به آستانه خسارت نمی رسند نیاز به کنترل و مبارزه نمی باشد اما سن گندم سالانه خسارات جبران ناپذیری به مزارع وارد می کند که مختصری به نحوه زندگی و نحوه کنترل آن اشاره می شود.

سن گندم : سن گندم(Eurygaster integriceps) پس از ملخ یکی از خطرناکترین آفات گندم می‌باشد و سالیانه خسارت زیادی به مزارع گندم وارد می‌سازد.

خسارت سن در 2 مرحله مختلف صورت می‌گیرد :

نخستین مرحله و در فصل بهار حشرات کامل به مزارع غلات مخصوصاً گندم روی می‌آورند و با مکیدن شیره سلولی گیاه باعث پژمردگی آن می‌گردند. در مرحله دوم پوره‌ها پس از خروج از تخم روی خوشه‌ها می‌روند و دانه‌ها را نیش زده و از محتوای دانه تغذیه می‌کنند و سبب کوچک شدن دانه می‌شوند. این حشره با نیش زدن دانه‌ها آنزیم پروتیاز را وارد آنها نموده و در نتیجه پروتیین گندم در محل نیش تجزیه شده و گلوتن سیال و آبکی می‌شود که این امر سبب ریختن و ضایع شدن خمیر در هنگام پخت می‌شود و اگر نان به صورت حجیم تهیه شود، چون گلوتن قدرت نگهداری گازکربنیک حاصل از تجزیه گلوتن را ندارد و در مغز نان خلل و فرج تشکیل نمی‌شود، مغز اینگونه نان ها اغلب نپخته ‌است و حالت پوکی نان سالم را ندارد و در صورت دیدن حرارت بیشتر، سخت و استخوانی می‌شود. بررسی ها نشان می‌دهد که بیشترین مقدار تغذیه سن از گندم در زمان ظهور سن‌های نسل جدید بوده و خسارت کیفی سن در مرحله زایشی (عمدتاً در مراحل شیری وخمیری دانه و با شدت کمتری در مرحله سخت شدن دانه) وارد می‌شود. همچنین گفته می‌شود که زودرسی گیاه و متعاقب آن امکان برداشت زودهنگام محصول، چنانچه سبب عدم همزمانی زمان رسیدگی گیاه با ظهور نسل جدید سن گردد می‌تواند سبب کاهش خسارت کمی وکیفی سن به سنبله‌های گندم گردد. بطورکلی درصد سن زدگی گندم از?تا? درصد نباید تجاوز کند. گندم های با درصد سن زدگی بیش از این مقدار به تنهایی قابل مصرف نبوده و باید با نمونه‌های با کیفیت بالا مخلوط شوند و یا اینکه مواد بهبود دهنده مثل اسیداسکوربیک و یا گلوتن به آنها اضافه شود و سپس مورد استفاده قرار گیرند. امروزه اثبات شده ‌است که بین مقدار سختی دانه و درصد سن زدگی دانه‌ها ارتباط معکوس وجود دارد،یعنی هرچه سختی دانه‌ها بیشتر باشد درصد سن زدگی کمتر است، همچنین تنش سبب افزایش درصد سن زدگی می‌شود. برای تعیین درصد سن زدگی ابتدا???گرم دانه گندم را وزن کرده، سپس دانه‌های سن زده را جدا و با توزین آنها درصد سن زدگی نمونه را محاسبه می‌کنیم. شایان ذکر است که محل نیش حشره به صورت یک لکه کوچک که اطراف آن برنگ کرم روشن درآمده، قابل مشاهده و شناسایی است.

بیماری های مهم مزارع گندم:

زنگ زرد، زنگ قهوه ای، سیاهک آشکارگندم، سیاهک پنهان و پاکوتاه گندم.

زنگ گندم:

زنگ ها The Rusts قارچ های عامل بیماری های موسوم به زنگ به شاخه Basidiomycota و راسته Uredinales تعلق دارند. زنگ ها انگل های اجباری بوده و در محیط های مصنوعی كشت و نیز در بقایای مرده گیاهی قادر به رشد نمی‌باشند. زنگ ها ممكن است یك میزبانه یا دو میزبانه و از لحاظ چرخه زندگی ماكروسیكل، دمی سیكل یا میكروسیكل باشند. اكثر زنگ ها چند چرخه یا پلی سیكل اند. بدین معنی كه قادرند در طول فصل رشد چندین بار چرخه زندگی خود را كامل كنند. قارچ عامل زنگ در غلات غالباً جنس Puccinia است. زنگ در گندم در مقایسه با سایر غلات اهمیت بیشتری دارد. سه نوع زنگ (سیاه، قهوه ای و زرد) در گندم و جو شناخته شده است كه در ایران زنگ زرد، قهوه ای و سیاه به ترتیب دارای بیشترین اهمیت در گندم می‌باشند. زنگ ها در جو، در مقایسه با گندم از اهمیت كمتری برخوردار بوده و خسارت كمتری به جو وارد می‌كنند. زنگ قهوه ای در جو با اهمیت تر است. این زنگ ها ممكن است بطور توأم در یك بوته گندم نیز دیده شوند. خسارت زنگ ها بسته به مرحله رشدی گیاه متفاوت است. گیاهان زراعی در صورت ابتلا به زنگ در مراحل بلوغ خسارت بیشتری می‌بینند.

زنگ ها به طرق مختلف باعث خسارت در گیاه می‌شوند :

1- رابطه انگلی غذایی و برداشت موادغذایی ازگیاه

2-بالابردن شدت تنفس و تعرق درگیاه

3-كاهش سطح و میزان فتوسنتز درگیاه

4-ضعیف شدن و لاغر شدن دانه ها و كاهش قوه نامیه آنها

5-حساسیت وآسیب پذیر شدن گیاهان حاصله از دانه های خسارت دیده از بیماری زنگ قهوه ای (نارنجی یا برگ) گندم Brown (leaf , Orang) rust عامل بیماریPuccnia recondita f.sp. tritici این بیماری در انواع گندم زراعی و غیرزراعی، تریتیكاله، جو و چندین علف هرز گرامینه دیده می‌شود ولی در یولاف دیده نمی‌شود. میزبان حدواسط این زنگ گیاهانی از جنس Thalictrum، Isopyrum، Anemunella، از خانواده آلاله ها و Anchusa از گاوزبانیان می‌باشد. این زنگ تنها به برگ-ها و ساقه ها حمله كرده و در تمام دنیا از جمله ایران گسترش زیادی دارد. این زنگ گرمادوست تر از زنگ زرد و سرمادوست تر از زنگ سیاه بوده و بنابراین از لحاظ زمانی در مزرعه پیش از زنگ سیاه و بعد از زنگ زرد دیده می‌شود. چرخه زندگی زنگ قهوه ای كاملاً مشابه زنگ سیاه بوده و ماكروسیكل (دارای هر 5 مرحله اسپوری) و دومیزبانه است. مرحله اوری دیا مسیول تكرار چرخه هاست مرحله تلیا مسیول زمستان گذرانی قارچ است. مرحله بازیدیا مسیول آلوده كردن میزبان حدواسط است در این بیماری در صورت عدم وجود میزبان حدواسط، اوری دیوسپورها روی گیاهانی موسوم به پل سبز در ارتفاعات كه خنك تر است تابستان گذرانی می‌كنند و با ظهور گندم در سال آینده حتی چند صدكیلومتر پرواز كرده و آلودگی را بوجود می‌آورند. با توجه به این مطلب كه اوریدیسپورها از مسافات دور قادر به انتقال به مزارع می‌باشند، وجود اییسیوسپورها جهت ایجاد بیماری چندان الزامی نیست. اما وجود تلیوسپورها و میزبان حدواسط از جهت ایجاد تنوع در قارچ اهمیت دارد.

كنترل زنگ قهوه ای جو و گندم

1 – ارقام مقاوم 2 – حذف پل های سبز 3 – فرار از بیماری 4 – كنترل شیمیایی برای این بیماری استفاده از روش های شیمیایی كمتر توصیه می‌شود اما در صورت لزوم می‌توان از قارچكش های سیستمیك مخصوصاً Fenbuconazole در مرحله گلدهی در كنترل بیماری استفاده نمود. بایستی دقت نمود كه در این مرحله قارچكش های سموم مورد استفاده آسیبی به گل ها وارد نكنند. ضدعفونی بذر با قارچكش های سیستمیك نیز توصیه شده است.

زنگ زرد (گلوم یا نواری) گندم و جو Yellow (glum, strip) rust عامل بیماری Puccinia striiformis این زنگ به عنوان شایع ترین و مهمترین زنگ گندم در ایران شناخته شده و به لحاظ سرمادوست بودن اولین زنگی است كه در مزرعه ظاهر می‌شود و در مناطق سردسیر از جمله آذربایجان و میانه بیشترین خسارت را وارد می‌كند. این زنگ ماكروسیكل بوده و مراحل اوریدیا، تلیا و بازیدیا در آن شناخته شده است اما تاكنون میزبان حدواسطی برای آن گزارش نشده و بنابراین مراحل پیكنیا و اییسیا در آن یافت نشده است.با وجود این، این زنگ میزبانان ثانوی فراوانی از جمله چاودار و جو و چندین علف هرز گرامینه را داراست. نقش تلیوسپورها و بازیدیوسپورها در این زنگ شناخته نشده است. تلیوسپورها حتی در صورت ایجاد بازیدیوسپورها نیز قادر به ایجاد بیماری در گندم نمی‌باشند. زمستانگذرانی آن بصورت میسلیوم دورمانت (غیر فعال) یا اوری دیوم ها در بافت های گیاهان خوردرو و گندم وجوی پاییزه و علف های هرز میزبان و تابستان گذرانی آن روی گیاهان گندم خودرو و گراس های وحشی یا گندم های دیررس بهاره و در ارتفاعات می‌باشد. عمر اوردی وسپورهای زنگ زرد بسیار كوتاه بوده و در نتیجه پرواز آنها در مسافات كوتاه تری انجام می‌گیرد. این زنگ برخلاف دو زنگ دیگر در بافت گیاهی به صورت سیستمیك درآمده و بدین دلیل قدرت تكثیر آن بیشتر است و یك اوریدیوسپور در رقم حساس و در شرایط مساعد آب وهوایی قادر است تا كل سطح برگ را آلوده كرده و صدها جوش را بوجود آورد كه هر یك حاوی چندین هزار اوریدیوسپور خواهند بود.

كنترل زنگ زرد گندم

1 – استفاده از ارقام مقاوم عملی ترین، مؤثرترین و اقتصادی ترین روش كنترل زنگ هاست. نكته ای كه در مورد این بیماری مطرح است این است كه قارچ به دلیل تغییرات ژنتیكی مقاومت رقم را درهم شكسته و در عرض چندین سال رقم مقاوم به مقاومت خود را از دست می دهد و بایستی رقم جدیدی را جایگزین آن نمود. 2 – حذف پل های سبز 3 – كنترل شیمیایی كه در مورد زنگ زرد بیشتر مطرح است تا بقیه.

این اقدامات شامل روش های ضدعفونی بذور با قارچكش ها و نیز انجام سمپاشی های هوایی می‌باشد. به لحاظ سرمادوست بودن زنگ زرد چنانچه بتوان بیماری را در پاییز و اوایل بهار كنترل نمود، در ادامه فصل بیماری خودبخود به لحاظ بالارفتن درجه حرارت هوا كنترل می‌شود. برای این منظور می‌توان بذور را با سموم سیستمیك ضدعفونی نمود و آنها را بطور مقطعی از آسیب زنگ زرد در پاییز در امان نگه داشت. در كاشت بهاره ضدعفونی بذور با قارچكش های سیستمیك مثل بنومیل، بذرها را به مدت حداقل 15 روز از آلوده شدن محافظت خواهد كرد. در كاشت پاییزه این كار گیاه را از آلودگی پاییزه حفظ كرده ولی نمی‌تواند مانع آلودگی بهاره شود و حتماً بایستی در بهار نیز سمپاشی هوایی صورت گیرد. در بهار سمپاشی به محض مشاهده علایم توصیه می‌شود. در این مورد از قارچكش هایی مثل كاربندازیم، فن پروپیدین، تیلت یا پروپیكونازول، تریادیمنول و ترایدمورف و نیز اكسی كاربوكسین یا پلنت واكس و بایلتون و بنومیل و بعضاً گوگود استفاده نمود. زمان سمپاشی هم مهم است و اگر در مرحله گلدهی انجام شود و بیماری را در این مرحله حساس ده بیست روز عقب بیاندازد، در جلوگیری از افت عملكرد تاثیر زیادی خواهد داشت.

سیاهک گندم :

سیاهك ها The smuts and bunts

عوامل قارچی بیماری های موسوم به سیاهك ها متعلق با قارچ های شاخه Basidiomycota و راسته Ustilaginales می‌باشند و در دو خانواده Ustilaginaceae و Tilletiaceae قرار دارند.

این قارچ ها عمدتاً آلودگی تخمدان و بعضاً برگ در غلات و سایر گرامینه ها را موجب می‌شوند. وجود توده سیاهرنگ اسپورهای قارچی،تشخیص این نوع بیماری ها را به سادگی ممكن می‌سازد. این اسپورها كلامیدوسپور، تلیوسپور یا Ustilospora نامیده می‌شوند. در سیاهك ها برخلاف زنگ ها اندام تكثیری خاصی تشكیل نمی‌شود و از اینرو تولید مثل غیر جنسی در آنها وجود ندارد.

سیاهک گندم یکی از بیماری های قارچی گندم است که می‌تواند به صورت سیاهک آ شکار، سیاهک برگ، سیاهک پنهان معمولی و … ظاهر گردد. سیاهک پنهان، مهم‌ترین و رایج‌ترین و در عین حال، مخرب‌ترین نوع سیاهک است که خسارت زیادی مخصوصاً به گندم پاییزه وارد می‌آورد. تلیوسپورها عمدتاً كروی و تك سلولی اند و سطح آنها ممكن است صاف، مشبك، خاردار و غیره باشد. سیاهك ها برخلاف زنگ ها انگل اختیاری بوده و قابلیت كشت در محیط مصنوعی را دارا می‌باشند، فاقد هاستوریوم بوده اما رشد آنها مانند زنگ ها بصورت بین و داخل سلولی صورت می‌گیرد. بطوركلی اكثر سیاهك ها مونوسیكل یا تك چرخه می‌باشند. یعنی در طی فصل تنها قادرند بكرار چرخه زندگی خود را كامل كنند.

سیاهك آشكارگندم Loose smut:

عامل بیماری Ustilago tritici Ustilago nuda tritici این سیاهك در گندم وجو و چندین علف هرز گرامینه دیده می‌شود. گیاه آلوده بجای داشتن دانه در خوشه حامل توده سیاهرنگی است كه شامل مجموعه ای از تلیوسپورهای قارچ عامل بیماری می‌باشد. دو گونه عامل بیماری بسیار بهم نزدیكند و تفاوت عمده آنها در این است كه در گونه دوم خوشه سیاهك زده در ابتدا توسط غلاف نازكی پوشیده می‌شود ولی در گونه اول سور (sorous) های سیاهك از ابتدا باز می‌باشد. علایم بیماری تا قبل از خوشه دهی واضح نیست. بوته های آلوده بلندتر بوده و خوشه آن نیز زودرس می‌باشد. در هنگام سنبله دهی زمانیكه سنبله می‌خواهد از غلاف بیرون بیاید، به علت شفاف بودن غلاف می‌توان آلودگی را تشخیص داد. در برخی ارقام در برگ پرچم نوارهای زرد رنگی ایجاد می‌شود و داخل آن،گاه تلیوسپور نیز ایجاد می‌شود. تلیوسپورها پس از آزاد شدن از خوشه آلوده توسط باد به تخمدان های گیاه سالم كه در حین گلدهی است رسیده و پس از جوانه زنی و میوز هسته، چهار سلول مونوكاریوتیك موسوم به اسپوریدی را تشكیل می‌دهد كه این سلول ها، هیف های n كروموزومی را بوجود می‌آورند. برخورد هیف های مخالف، تشكیل هیف n+n كروموزومی را باعث می‌شود. این هیف مسیول آلودگی است و خود را به تخمدان رسانده و در نهایت داخل جنین بذر مستقر می‌شود. با جوانه زنی بذر آلوده ای كه كاملاً سالم به نظر می‌رسد، قارچ همراه با مریستم انتهایی بالا می‌آید و مجدداً خود را به تخمدان می‌رساند و تمام بافت تخمدان را تبدیل به انبوهی از تلیوسپورها می‌كند.

كنترل سیاهك آشكار گندم :

1 – استفاده از بذر سالم 2 – سالم سازی بذر از طریق ضدعفونی شیمیایی و فیزیكی بذر در ضدعفونی شیمیایی تنها از قارچكش های سیستمیك مثل كاربوكسین می‌توان استفاده نمود وقارچكش های تماسی یا محافظتی قادر به ضدعفونی بذر نخواهند بود. چرا كه قارچ در داخل بذر و در قسمت جنین مستقر می‌باشد. در صورت عدم دسترسی به قارچكش نیز می‌توان از ضدعفونی فیزیكی یعنی گرمادرمانی یا Termotrapy استفاده نمود. برای این منظور بذرها به مدت چند ساعت در آب معمولی قرار داده می‌شوند و حرارت آب را به 30 درجه سانتی گراد رسانده می‌شود. سپس بلافاصله آنها را به آب 54 درجه منتقل و پس از 15 دقیقه آنها را با آب خیلی سرد خنك می‌كنند. 3 – ارقام مقاوم به این بیماری نیز وجود دارد ولی به دلیل كنترل خوب این بیماری با ضدعفونی بذر استفاده از آن محدود می‌باشد. سیاهك پنهان،معمولی،كامل، بدبوی گندم Covered, Common, Complete, Stinking Bunt عامل بیماری Tilletia laevis ( = T. foetida)،Tilletia tritici ( = caries) سیاهك پنهان گندم توسط دو گونه بسیار نزدیك بهم ایجاد می‌شود و تنها تفاوت این دوگونه ویژگی مورفولوژیكی خاص تلیوسپورهاست كه در اولی سطح تلیوسپورها صاف و در دومی ناهموار می‌باشد. گونه اول در ایران از فراوانی بیشتری برخوردار است. علایم بیماری تا قبل از سنبله دهی كاملاً مشهود نیست. در مرحله خوشه دهی، سنبلچه ها معمولاً با زاویه بازتری نسبت به محور گل آذین قرار می‌گیرند. خوشه آلوده برنگ سبز مایل به آبی (تیره تر از خوشه سالم) دیده می‌شود. بوته های آلوده كوتاه تر از بوته سالم بوده و تخمدان دیررس تر است. دانه های سیاهك زده كه بظاهر سالم به نظر می‌رسند با كوچكترین فشاری تركیده و توده تلیوسپورها بصورت پودر سیاه رنگی خارج می‌شود. تلیوسپورها به مدت چندین سال قادرند در سطح بذر آلوده و در خاك باقی بمانند. تلیوسپورها پس از میوز هسته جوانه زده و پرومیسلیومی بوجود می‌آورند كه در انتهای آن اسپوریدی های اولیه بوجود می‌آید. اسپوریدی های اولیه مخالف(+ و -) از نزدیكی مركز و از طریق پل لقاح (fertilization bridge) بهم متصل شده و اندام هایH شكل را بوجود می‌آورند. نتیجه این لقاح اسپوریدی های ثانوی است. این هیف n +n به گیاهچه گندم حمله و در آن نفوذ می‌كند. این هیف همراه با رشد مریستم راسی بصورت بین سلولی در گیاه بالا آمده و داخل تخمدان تولید تلیوسپور می‌كند. در داخل تخمدان، سور سیاهك (مجموعه تلیوسپورها) تا زمان برداشت دست نخورده باقی می‌ماند و در هنگام برداشت تلیوسپورها آزاد شده و با بذور سالم مخلوط شده و یا روی خاك می‌افتند. در این هنگام در مزرعه بوی بدی شبیه بوی ماهی گندیده به مشام می‌رسد كه در اثر تولید گاز تری متیل آمین است كه گاز مشتعلی بوده و گاه در برداشت مكانیزه گندم سبب بروز آتش سوزی می‌گردد.

كنترل سیاهك پنهان :

1 – ضد عفونی بذر :

در اینجا چون تلیوسپورها در سطح بذر حضور دارند، لذا استفاده از سموم تماسی براحتی بیماری را كنترل خواهد نمود. نكته ای كه در اینجا مطرح است مربوط به آلوده بودن خاك می‌باشد. در گندم آبی كه در اثر آبیاری بذر ها زود سبز می‌شوند قارچكش سریعاً عمل كرده و گیاهچه را تا مرحله ای كه مورد هجوم تلیوسپورهای موجود در خاك قرار نگیرد محافظت خواهد نمود. اما در مورد گندم دیم كه معلوم نیست بارندگی كی رخ دهد، ممكن است قارچكش اثر خود را از دست بدهد و در هنگام بارندگی و جوانه زنی بذر عمل محافظت از بذر صورت نگیرد. بنابراین توصیه می‌شود در زراعت های دیم حتماً از سموم سیستمیك مثل بنومیل، كاربندازیم، كاربوكسین و سموم تریازولی مثل تیلت و نیز مانكوزب و مانب استفاده شود تا عمل محافظتی طولانی تری نتیجه شود. اما در زراعت های آبی به دلیل گران بودن سموم سیستمیك و نیز ایجاد تنوع و مقاومت در قارچ در اثر مصرف این سموم توصیه می‌شود تنها از سموم تماسی مثل تیرام و PCNB برای این منظور استفاده شود.

2 – روش های زراعی كاشت گندم در زمانیكه دما بالای 15 درجه سانتی گراد باشد (زودكاشت در پاییز) باعث گریز از بیماری خواهد شد. استفاده از ارقام مقاوم به دلیل مؤثر بودن روش های ضدعفونی بذر محدود می‌باشد.

سیاهك كوتوله گندم Dwarf bunt عامل بیماری Tilletia controversa علایم مشابه سیاهك پنهان است ولی رشد بوته های آلوده بسیار كمتر از بوته سالم ( در حدود یك سوم) می‌باشد و به علت كوتوله بودن در هنگام برداشت مكانیزه از شانه كمباین رد شده و در مزرع باقی می‌ماند در اینجا نیز گاز تری متیل آمین تولید و بوی ماهی گندیده در مزرعه آلوده به مشام می‌رسد. دانه های آلوده ظاهری گرد دارند. برخلاف سیاهك پنهان این قارچ گیاه را در مراحل غیر مرحله گیاهچه ای نیز موردحمله قرار میدهد. لذا گریز از بیماری میسرنخواهد بود. این سیاهك حدود 15 سال پیش در كردستان پیدا شده و احتمال وجود آن در سایر مناطق سردسیر كشور نیز وجود دارد. این سیاهك برخلاف سایر سیاهك های گندم فقط به گندم زمستانه حمله می‌كند و بخصوص در مناطقی كه ریزش برف در زمستان همواره بر روی زمین باقی می‌ماند دیده می‌شود. زیرا تلیوسپور آنها برای جوانه زنی حتماً به سرما نیاز دارد. سیكل زندگی این قارچ شبیه قارچ عامل بیماری سیاهك پنهان است. دوره آلودگی بسیار كوتاه (حدود 4 هفته تا 4 ماه) است و محل آلودگی از طوقه است. تلیوسپورها برای جوانه زنی علاوه بر سرما به نور هم احتیاج دارند و بسیار دیر جوانه می‌زنند. دمای بهینه جوانه زنی تلیوسپورها 3 تا 8 درجه و حداقل آن 2- و حداكثر درجه سانتیگراد می‌باشد. پس این تلیوسپور حتی زیر برف هم جوانه می‌زند. پس از جوانه زنی هیف ناشی از اسپوریدی ثانوی نفوذ كرده و در گیاه سیستمیك می‌شود و با رشد گیاه به خوشه رسیده و آلودگی را موجب می‌شود. تلیوسپورها بسیار پایدارند و تا 20 سال در آزمایشگاه دوام می‌آورند. تفاوت مورفولوژیكی تلیوسپورهای این قارچ با سایر سیاهك ها این است كه هاله ژلاتینی در اطراف تلیوسپورها وجود دارد كه حالت فلیورسانس دارد. كنترل سیاهك كوتوله در این سیاهك چون تلیوسپور ها در خاك بسیار بادوام هستند ضدعفونی بذر كاملاً كارساز نیست. تیابندازول تا چندسال پیش به عنوان مؤثرترین سم برای این منظور توصیه می‌شد. سمی بنام Divedent با نام عمومی Difenconozole (12/0 گرم در ازای هر كیلوگرم بذر) جدیداً برای كنترل این بیماری در دنیا رایج شده كه اثرش موفقیت آمیز بوده که در ایران نیز به ثبت رسیده است لازم به توضیح است که: بهترین روش کنترل سیاهک ها، استفاده از بذر سالم یا غیرآلوده است. و استفاده از سم دیفنوکونازول (دیویدندFS%3 بر علیه سیاهک پنهان و پاکوتاه گندم با دز یک درهزار ثبت گردیده و برای سیاهک آشکار گندم وجو این قارچ کش به ثبت نرسیده اما سم دیفنوکونازول(دیویدند Ds%3 و دیویدنداستار Fs%3.63 با دز 2درهزار برای ضدعفونی بذور برعلیه بیماری های مذکور قابل استفاده می باشد

نحوه کنترل علف های هرز:

هدف از کنترل علف های هرز در مزارع گندم آبی کاهش جمعیت آنان به حدی است که به محصول خسارت وارد نکرده وکیفیت محصول برداشت شده را کاهش ندهد.

برای کنترل علف های هرز مزارع گندم آبی، استفاده از روش های تلفیقی و مدیریت علف های هرز از قبیل:

1. ممانعت از کشت بذور آلوده به بذر علف های هرز

2. بوجاری بذور خودمصرفی

3. پاک نمودن ماشین آلات کشاورزی قبل از ورود آنان به مزرعه

4. کشت گندم در تناوب با سایر محصولات و خودداری از کشت متوالی

5. کشت در زمان مناسب

6. کشت باتراکم مناسب

7. تهیه بستربذر مناسب و در نهایت استفاده از علف کش های مناسب برحسب نوع علف های هرز غالب در مزرعه توصیه می شود.

خوابیدگی یا ورس درگندم:

بارندگی های دیرهنگام که همزمان با رسیدن دانه نازل می شود . بدلیل شیوع انواع بیماری ها بویژه زنگ ها و افزایش امکان خوابیدگی بوته علاوه براینکه مؤثر نخواهد بود بلکه تأثیر منفی روی عملکرد نهایی دانه باقی خواهدگذاشت .

زمان برداشت گندم:

زمان برداشت گندم تحت تأثیر عواملی از جمله بارندگی، رطوبت نسبی، دمای هوا و همچنین رسیدن دانه قرار می‌گیرد. امروزه در سراسر جهان از وسایل مکانیکی خاصی برای برداشت گندم استفاده می‌نمایند، ولی هنوز هم در بعضی مناطق گندم به طریق سنتی بصورت کند و پر هزینه برداشت می‌شود. در روش سنتی، بوته‌های گندم را از فاصله چند سانتی سطح خاک، درو نموده و بصورت دسته‌های کوچک درمی‌آورند. سپس این دسته‌ها را به خرمنگاه منتقل نموده و طی مراحل خاصی می‌کوبند. گندم را در مراحل مختلف رسیدن دانه مى‌توان برداشت کرد. باید بخاطر داشت که برداشت زودتر از مؤعد مقرر عملکرد و میزان پروتیین موجود در دانه را کاهش مى‌دهد. همچنین دانه های نارسی که زودهنگام برداشت می شوند، چه درمزرعه و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما وآفات از جمله کپک زدگی قرار می گیرند. بهترین موقع براى برداشت گندم، ? تا ?? روز بعد از رسیدن فیزیولوژیکى دانه است یعنى موقعى که ذخیره ماده خشک و در نتیجه عملکرد و وزن هکتولیتر به حداکثر مقدار خود رسیده باشد. در این مدت، کاهش میزان رطوبت دانه و سنبله‌ها برداشت گندم را بوسیله کمباین آسان مى‌کند.

برداشت گندم در ایران از اوایل بهار (درمناطق گرمسیر) آغاز مى‌شود و تا اواخر تابستان (در مناطق سردسیر) ادامه مى‌یابد. زمان صحیح برداشت محصول بطریق مکانیزه وقتى است که دانه در مرحله خمیرى سخت باشد.

موارد مصرف گندم مواد مغذی آن:

برخلاف سایر غلات، گندم را می‌توان به طرق مختلف از جمله در تهیه نان، بیسکویت، شیرینی، کیک، اسپاگتی، ماکارونی و… مورد مصرف قرار داد. از گندم در صنایع کاغذ سازی، چسب سازی و همچنین در تهیه پودرهای لباسشویی هم استفاده می‌گردد. از سبوس وکاه آن نیز به عنوان خوراک دام استفاده می‌کنند. انواع مختلف گندم برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً گندم های نرم بهاره یا پاییزه برای مصرف در صنایع بیسکویت سازی، شیرینی‌پزی و کیک‌پزی مناسبند.

در حالیکه از گندم های سخت پاییزه و بهاره در نانوایی استفاده بیشتری دارند.

رابطه رنگ با واریته گندم:

رنگ ریزه‌های موجود در لایه تستا در واریته‌های مختلف متفاوت است. بطور مثال: واریته بزوستایا قرمزرنگ و واریته روشن سفید رنگ می‌باشد. رابطه رنگ با نوع گندم برخی دانه‌های گندم نرم و برخی سخت اند. رنگ گندم می‌تواند ملاکی برای تعیین نرمی و سختی گندم باشد. بطوری که عموماً گندم‌های قرمز داری مقطع شیشه‌ای می‌باشند درنتیجه سخت اند و گندم‌های سفید دارای مقطع آردی می‌باشند و درنتیجه نرم اند. رابطه رنگ با قیمت گندم: عموماً گندم‌های قرمز سختر و گران قیمت تر از گندم‌های سفید می‌باشند.

رابطه رنگ با کیفیت: کیفیت گندم در درجه اول تابع کیفیت و کمیت پروتیین آن است. عموماً گندم‌های قرمز رنگ از کیفیت بالاتری نسبت به گندم‌های سفید برخوردار می‌باشند.

گرداورنده: مهندس محمد شقاقی