کاشت داشت و برداشت سیر

سیر، گیاهی از خانواده لاله است که بیش از 2000 سال در سراسر جهان به جز مناطق قطبی و استوایی کشت می‌شود. این گیاه به‌دلیل قابلیت تکثیر بالا و کاربردهای غذایی و دارویی مورد توجه قرار دارد. با وجود سابقه صادرات سیر از ایران، کشورهای دیگر مانند چین و اسپانیا امروزه پیشتاز بازار جهانی سیر هستند. با رعایت اصول علمی، می‌توان عملکرد کیفی و کمی کاشت سیر را بهبود بخشید.

آشنایی با گیاه سیر و ویژگی‌های آن

سیر از خانواده لاله و با نام علمی Allium sativum L شناخته می‌شود. این گیاه چندساله دارای ساقه‌ای محکم و پیازهایی شامل 8 تا 20 سیرچه است. در شرایط مناسب، از هر سیرچه، پیاز جدیدی به‌وجود می‌آید. به‌دلیل این ویژگی تکثیرپذیری بالا، سیر به‌عنوان گیاهی مقاوم و افزون‌شونده شناخته می‌شود. مناطق سردسیر یا معتدل برای کاشت سیر مناسب‌تر هستند، زیرا در این مناطق تولید بذر کمتر صورت می‌گیرد و رشد سیرچه‌ها بیشتر است.

سیر در بازارهای جهانی: فرصت‌های از دست‌رفته ایران

ایران در گذشته یکی از صادرکنندگان اصلی سیر به اروپا بود، اما بی‌توجهی به این محصول باعث کاهش تولید و صادرات شده است. در مقابل، کشورهایی مانند چین، کره، اسپانیا، مصر و آمریکا با تولیدات بالا و عرضه به‌موقع، بازار جهانی سیر را در دست گرفته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که ایران نیازمند بازنگری در سیاست‌ها و تکنیک‌های کاشت سیر است تا بتواند سهمی از این بازار جهانی را بازپس گیرد.

كاشت و داشت سیر

در زیر به مراحل کاشت و داشت سیر می‌پردازیم و هر محله را بطور کامل برای شما شرح خواهیم داد:

شرایط آب و هوایی کشت سیر

سیرهمانند پیاز معمولی برای تشکیل غده به دو عامل طول روز و حرارت نیازمند است و یک سبزی روزبلند می باشد و برای تشکیل غده حدود ۱۵ ساعت طول روز نیاز دارد بوته سیر در اوایل، رشد رویشی دارد (در موقعی که طول روز کوتاه است) به محض آنکه بوته شروع به تولید غده نمود (در زمانی که طول روز بلند است) رشد رویشی متوقف می شود که می توان گفت سیر در ابتدای فصل دمای خنک و در زمان رسیدگی هوای گرم نیاز دارد.

سیر را مى‌توان در خاک‌هاى قوى و حاصلخیز که داراى پروفیل عمیق مى‌باشند کشت کرد. البته چون سیر به رطوبت زیاد حساس مى‌باشد در اراضى مرطوب پیاز سیر خیلى زود مى‌پوسد، بنابراین خاک‌هاى رسى سنگین چندان مناسب نیستند.

زمان کاشت سیر

سیر را از اولین سرمای منطقه تا اواخر آبان ماه می کارند. کاشتن سیر در بهار باعث می شود که اندازه سیرها کوچک شود و نیز ممکن است پیش از زمستان جوانه بزند و یخ نابودش می کند.

خاک و تهیه بستر کاشت سیر

خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد. خاک رسی برای کاشت سیر مناسب نیستند، زیرا یا غده خوب در آنها تشکیل نمی شود و یا پیاز بدست آمده، بد شکل می گردد، مگراینکه این خاکها به وسیله کود دامی پوسیده سبک شوند.

برای تهیه بستر کاشت باید ابتدا زمین را متناسب با نوع آن با استفاده از شخم، دیسک و ماله کاملاً نرم و مسطح کرد و در مناطق خشک نسبت به نوع آبیاری که پشته بندی یا کرت بندی است آن را آماده نمود.

بهترینPHبرای رشد سیر 6/5 تا 7 است.

منطقه را از علف های هرز خالی کنید زیرا سیر نمی تواند با علف های هرز به خوبی رقابت کند.

روش‌های کاشت سیر

سیر را می‌توان به دو روش کرتی و جوی پشته کاشت، اما روش جوی پشته به‌دلیل مزایای بیشتر، ارجحیت دارد. در این روش، ابتدا سیرچه‌ها را از پیاز سیر جدا کرده و از سیرچه‌های متوسط برای کاشت استفاده کنید؛ سیرچه‌های خیلی کوچک برای کاشت مناسب نیستند. فاصله خطوط کشت حدود 25 تا 30 سانتی‌متر و فاصله هر سیرچه از دیگری 7 تا 10 سانتی‌متر است. عمق کاشت سیرچه باید بین 3 تا 5 سانتی‌متر باشد. برای قرار دادن سیرچه در خاک، نوک سیر باید به سمت بالا و انتهای آن به سمت پایین قرار گیرد. مقدار مصرف سیرچه برای 100 مترمربع زمین حدود 15 عدد سیر یا معادل 3 کیلوگرم است.

نکات کلیدی در نحوه کاشت سیر

1. عمق کاشت:
   در مناطق سردتر، عمق کاشت را کمی بیشتر در نظر بگیرید تا سیرچه‌ها از آسیب سرما محفوظ بمانند.
2. فاصله کاشت:
   فاصله بیشتر بین ردیف‌ها به کنترل بهتر علف‌های هرز و نفوذ بیشتر نور خورشید کمک می‌کند. اما کاشت متراکم‌تر در داخل ردیف‌ها و بین ردیف‌ها می‌تواند عملکرد را افزایش دهد؛ البته هزینه‌های کشت نیز در این حالت بیشتر خواهد شد.
3. کیفیت سیرچه‌ها:
   برای کاشت، از سیرچه‌های سالم و بدون آسیب استفاده کنید. سیرچه‌های ناسالم ممکن است حامل بیماری‌هایی مانند پوسیدگی سفید یا نماتد باشند. همچنین سیرچه‌هایی که پوسته بسیار کمی دارند برای کاشت بهتر هستند.
4. فشار خاک:
   در کاشت دستی، حفره باید به‌گونه‌ای آماده شود که سیرچه‌ها با فشار در خاک قرار گیرند و هوا در اطراف آن‌ها باقی نماند.

فصل مناسب برای کاشت سیر

کاشت سیر معمولاً در فصل پاییز انجام می‌شود. این زمان به سیر اجازه می‌دهد تا در زمستان ریشه‌های قوی تشکیل دهد و با شروع بهار، به رشد خود ادامه دهد. در مناطق سردسیر، کاشت پاییزه با عمق بیشتر توصیه می‌شود تا از آسیب ناشی از یخبندان جلوگیری شود. در مناطق گرم‌تر، می‌توان کاشت را به‌صورت زمستانه نیز انجام داد، اما باید به آبیاری منظم توجه کرد. انتخاب فصل مناسب برای کاشت سیر تأثیر مستقیمی بر کیفیت و عملکرد محصول خواهد داشت.

انتخاب پياز بذری سير برای كاشت

اهميت كيفيت بذر برابر با عمليات زراعي مناسب است. سير كاران بايد بخشي از سير توليدي خود را براي كاشت سال آينده نگهداري كنند. در انتخاب بذر، اندازه پياز مهمتر از اندازه سيرچه است. درحالي كه بعضي از كشاورزان بزرگترين پيازها را انتخاب مي¬كنند كه براي كاشت مجدد ظاهري خوب دارند. كشاورزان با تجربه اظهار مي¬كنند كه پيازهاي بزرگ بذر ضعيفي مي دهند. تعجب نبايد كرد اگر پيازهاي كوچك گاه گاهي سيرچه هاي بزرگي توليد كنند. به همين ترتيب، كاشت سيرچه هاي بزرگ ضرورتا بيشترين عملكرد را توليد نمي كند. سيرچه هاي با اندازه متوسط بيشترين عملكرد اقتصادي را دارند. براي نگهداري سيرچه بذري، پيازهاي كوچك را حذف كنيد. بزرگترين ها را براي خوردن يا فروش استفاده كنيد و اندازه هاي متوسط و سالم را براي كشت مورد استفاده قرار دهيد. مواردی که در انتخاب پیاز سیرچه رعایت می شود

اگر پیاز سیر را در زمستان خریداری می کنید باید دقت نمود پیاز یخ زده نباشد. (راه تشخیص وقتی پیاز را لمس می کنید قسمتی از آن نرم شده است).

از کاشت سیرچه های ریز و تا حدودی سبک و از سیرچه هایی که گوشت نرم یا قسمتی از آن کنده یا جوانه سبز آن قابل مشاهده می باشد، خودداری کنید.

تا موقع کاشت نباید سیرچه ها از هم جدا شوند، زیرا رطوبت آنها از بین می رود و موجب پوک شدن آنها می شود.

آبياری

سير، به خشكي حساس است و رطوبت مناسب براي رشد آن ضروري است. تنش رطوبت رشد اوليه و تكثير پيازها را تحت تأثير قرار داده و باعث مي شود سيرچه ها كوچكتر شده و در زمان برداشت پيازهاي كوچك توليد شوند. نوع خاك مي تواند در تعيين فواصل آبياري و ميزان آب مصرفي در هر دوره مؤثر باشد. به طوري كه در خاكهايي با بافت سبكتر دوره آبياري كوتاهتر و ميزان آب مصرفي در هر دوره كمتر مي باشد. درحالي كه در خاكهاي با بافت سنگين تر مي¬توان دور آبياري را افزايش داد. گفتني است كاهش مدار آبياري در خاكهاي سنگين موجب افزايش رطوبت خاك شده و مي تواند باعث توسعه بيماريهاي قارچي گردد.

آفتابگردان زودتر از ديگر گياهان در شرايط تنش آب پژمرده مي شود. مي توان‌ آن را به عنوان شاخص زمان آبياري در اطراف مزارع سير كشت كرد. آخرين آبياري را حدود سه هفته تا يك ماه قبل از برداشت و يا زماني كه برگها زرد مي شوند و بخش هاي فوقاني خشك شده و شروع به ريزش مي كنند، بايد قطع كرد.

کوددهی گیاه سیر

سیر تغذیه سنگینی دارد و برای رشد سیرهای بزرگ به خاک حاصلخیز نیاز است که تمام مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار دهد. کود دامی برای خاکهای رسی از اهمیت زیادتری برخوردار است. سیر به کود دامی زیاد احتیاج دارد، می توان گفت میزان مصرف کود حیوانی دو برابر سایر سبزیجات است، در خاکهای شنی کود شیمیایی بیشتر توصیه می شود اما بطور کلی کود ازته 60-80 کیلوگرم و کود فسفر 120 تا 200 کیلوگرم در هکتار و کود پتاس 100 کیلوگرم در هکتار برای مزرعه سیر مورد مصرف قرار می گیرد.

به دلیل این که ترکیب هوموس و زهکشی خوب بسیار مهم است، اضافه کردن کمپوست بهتر است.

بعد از کاشت، کود گیاهی(چکن، یونجه، کاه و یا برگ) به طور مستقیم به خاک بدهید.

در فصل بهار کود گیاهی ندهید و از کمپوست یا کود کامل استفاده کنید زیرا باعث افزایش محصول می شود.

نیازی نیست که در پاییز به خاک کود بدهید، در صورتی که بخواهید در پاییز هم کود بدهید کود گیاهی را پیشنهاد می کنیم.

برای خرید کودهای ماکرو، میکرو، محرک های رشد و آمینواسید مورد نیاز گیاه سیر کلیک کنید .

زمان و علائم بلوغ سیر

سیر معمولاً اوایل تابستان به بلوغ می‌رسد. رشد ساقه‌ای سخت به شکل میله‌ای به سمت بالا یکی از نشانه‌های بلوغ این گیاه است. برای بهبود رشد و اندازه سیر، باید ساقه‌های سبز و نرم را پیش از سخت شدن قطع کنید؛ این ساقه‌ها در آشپزی و تهیه ترشی کاربرد دارند. اگر این ساقه‌ها حذف نشوند، اندازه سیر تا 30 درصد کاهش می‌یابد. همچنین، برگ‌های سیر را می‌توانید در طول رشد جدا کنید، اما بیشتر از یک‌چهارم ارتفاع گیاه را حذف نکنید، زیرا باعث کاهش رشد غلاف‌ها خواهد شد.

نشانه‌ها و زمان مناسب برداشت سیر

زمان مناسب برداشت سیر، با زرد شدن برگ‌های پایینی گیاه مشخص می‌شود. قبل از اینکه برگ‌ها کاملاً قهوه‌ای شوند، باید برداشت را انجام دهید. افتادن ساقه‌ها نیز نشانه رشد کامل غلاف‌ها است. زمان برداشت بسته به تاریخ کاشت، از اواخر بهار تا اواسط تابستان متغیر است. برای برداشت، سیرها را با چنگک یا بیل به‌آرامی از خاک خارج کنید و مراقب باشید که به غلاف‌ها آسیبی نرسد.

روش‌های نگهداری سیر پس از برداشت

اگر سیر برای مصرف تازه برداشت می‌شود، نیازی به قطع برگ‌ها نیست. اما در صورت برنامه‌ریزی برای انبار کردن، برگ‌ها را از 1 تا 3 سانتی‌متری بالای غده قطع کنید. سپس غده‌ها را به مدت 1 تا 2 هفته در معرض آفتاب قرار دهید تا رطوبت آن‌ها کاهش یابد و برای انبارداری آماده شوند.

• شرایط انبارداری:
  • سیرهای سالم را در دمای صفر درجه سانتی‌گراد، رطوبت پایین و تهویه مناسب ذخیره کنید.
  • برای سیرچه‌های بذری، دما باید بالاتر از 10 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی بین 65 تا 70 درصد باشد.
• اجتناب از یخ‌زدگی و سبز شدن:
  دماهای بین 5 تا 10 درجه سانتی‌گراد باعث سبز شدن سریع سیر و شکستن خواب آن می‌شود، بنابراین از نگهداری سیر در این محدوده دمایی پرهیز کنید.

منابع

۱- دکتر دانشور، محمد حسین. ۱۳۸۲. پرورش سبزی. چاپ دوم. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز- ۳۱۷ صفحه

۲- دکتر پیوست ، غ . ۱۳۸۰. پرورش سبزی یکاری، چاپ ششم. انتشارات دانشگاه گیلان.

۳- پیش بین ، اسماعیل. ۱۳۸۴. سبزیکاری در ویلا. چاپ اول . انتشارات آییژ، ۹۸ صفحه

۴- نجم آبادی، محمد تقی. ۱۳۷۹. سبزیکاری در منزل. انتشارات زبان امروز. ۱۸ و ۳۰ صفحه

۵- شهریاری، هنگامه، ۱۳۷۸. سیر و بیماری های قلبی. چاپ یازدهم، انتشارات مینا.

۶- دکتر خانجانی، محمد. ۱۳۸۴. آفات و صیفی ایران، انتشارات گیتی.

۷- زاهدی، کاظم. ۱۳۷۱. آفات گیاهان زینتی و صیفی در ایران. چاپ اول. انتشارات نشر دانشگاهی