نقش عناصر فروت ست در تغذیه باغات چیست؟

نقش عناصر فروت ست در تغذیه باغات چیست؟

مقدمه :
محلول پاشی در مرحله تورم جوانه ها یکی از کلیدی ترین مراحل محلول پاشی در باغات میوه است. همزمان با شروع مرحله تورم جوانه ها، یکسری از عناصر غذایی از دیگر اندام های گیاه به سمت جوانه ها حرکت می کنند.
مطالعات انجام شده در گذشته، سه عنصر غذایی ازت (N)، روی (ZN) و بور (B) را در این جا به جایی مهمتر از سایر عناصر گزارش کرده اند. به همین دلیل در برنامه محلول پاشی مرحله تورم جوانه ها، ترکیبات کودی که حاوی این سه عنصر بودند، توصیه می شد.
اخیرا نقش عناصری از قبیل فسفر، کلسیم، مولیبدن، پتاسیم و اسیدهای آمینه نیز در فرآیند تشکیل گل و میوه (Fruit set) موثر تشخیص داده شده است.
دلیل اهمیت محلول پاشی در این مرحله، نیاز فوق العاده زیاد جوانه ها برای رشد سریع اولیه و عدم جذب عناصر از طریق ریشه ها در این مرحله از رشد گیاه می باشد. بین مرحله شروع به رشد در بخش هوایی درخت (مرحله تورم جوانه ها و گرده افشانی جزو اولین مرحله رشد هر گیاه است) و شروع فعالیت سیستم ریشه ای برای جذب عناصر غذایی، یک اختلاف فاز یک تا دو هفته ای وجود دارد.
در این مرحله حساس و اساسی، برای تولید و عملکرد درخت که نیاز بسیار زیادی به عناصر غذایی دارد، ذخیره خود درخت تعیین کننده است.
هر چقدر ذخیره عناصر غذایی درخت بالاتر باشد، گرده افشانی موفق تر و به عبارتی محصول بیشتر و عملکرد بهتری خواهیم داشت.
برای افزایش ذخیره غذایی درخت، باید از فصل رشد قبل، اقدامات تغذیه ای لازم را صورت داد. بهترین زمان، محلولپاشی بعد از برداشت، کود دهی خاکی شهریور و مهرماه و محلولپاشی مرحله تورم جوانه ها می باشد.
محلولپاشی مرحله تورم جوانه ها با شروع به حرکت و باز شدن جوانه ها آغاز می شود. در این مرحله، فلس های روی جوانه ها از هم فاصله گرفته و ضریب جذب آنها افزایش می یابد.
نکته :
توصیه می شود در درختان دو پایه، محلولپاشی روی جوانه های متورم درختان نر هم انجام شود.
چنانچه در اوایل مرحله تورم جوانه ها موفق به محلولپاشی نشده و گلهای نر باز شده باشند، سعی شود ضمن محلولپاشی، محلول روی درختان نر پاشیده نشود.
گرچه توصیه می شود که زمان محلولپاشی طوری تنظیم شود که درختان نر هم محلول پاشی گردند؛ زیرا نقش عنصر بور موجود در فرمول محلول پاشی، افزایش طول عمر گرده نر و همینطور افزایش طول فیزیکی لوله گرده نر هنگام فرآیند تلقیح می باشد.
ازت :
نتایج تحقیقات نشان می دهد به دنبال مصرف ازت و تجمع آمونیوم در شاخساره و جوانه ها، بیوسنتز پلی آمین ها و آرژنین افزایش یافته و چون این ترکیبات در تقسیم سلولی نقش دارند، در نتیجه افزایش تقسیم سلولی و در نهایت افزایش گل انگیزی برای سال آینده را به دنبال خواهد داشت.
ازت سبب تامين هيدرات كربن لازم براي جوانه هاي تازه تشكيل يافته مي شود و از این جهت سال آوري در درختان میوه را كاهش مي دهد. بطور مثال، ازت موجود در كود فروت ست موجب افزايش ٢ تا ٤ درصدي تشكيل ميوه و افزايش رشد جوانه ها در درخت سيب شده است.
كاربرد ازت در پاييز در درختان سيب نتيجه بهتري در تشكيل ميوه نسبت به كاربرد بهاره آن داشته است. تاثير كاربرد پاييزه ازت در طولاني كردن عمر تخمك و زمان تلقيح دانه گرده در بهار نتیجه ای ثابت شده است.
مصرف کودهاي ازته در این زمان ممکن است سبب افزایش اندازه برگ در بهار سال بعد شود، اما مصرف بیش از اندازه آن، تحریک رشد رویشی و کاهش تشکیل میوه را به دنبال دارد. لازم به ذکر است که دادن ازت در این مرحله تاثیر بسزایی بر مقاومت جوانه ها به سرما و زنده ماندن آنها در اوایل فصل رشد بعدي دارد.
روی :
روي از جمله عناصري است که نقش فوق العاده مهمی در رشد و عملکرد درخت دارد.
بیدار شدن به موقع جوانه هاي رویشی و زایشی از خواب زمستانه و گرده افشانی موفق، مهم ترین نقش این عنصر در درخت است.
باغات مبتلا به کمبود روي دیرتر از باغات سالم از خواب بیدار می شوند، فاصله میانگره ها در درختان کوتاه شده و سرشاخه ها حالت جارویی پیدا می کنند.
در حالت کمبود خفیف و متوسط این عنصر، ضمن کوتاه شدن میانگره ها،حاشیه برگ ها موجی شکل می شود.
آهکی بودن و واکنش بالاي خاک ها در برخی مناطق، موجب تثبیت و غیرقابل استفاده شدن این عنصر در خاك و اندام هاي مختلف درخت می شود.
روی در تولید کلروفیل نقش دارد و موجب تسریع فعالیت های آنزیمی و فتوسنتز می شود.
این عنصر در متابولیسم ازت، تشکیل رنگدانه، عطر و طعم محصول و سنتز ویتامین C نقش مهمی را ایفا می نماید.
روي (Zn) پیش ماده تولید هورمون اکسین، دیگر عنصر موثر در فرآیند فروت ست میباشد که دارای نقش اساسی در رشد، گرده افشانی و عملکرد درختان میوه میباشد و رشد جوانه های رویشی و زایشی را تحریک مینماید.

 کمبود روی در درختان میوه

بور :
مطالعات نشان می دهد که به دنبال محلول پاشی در مرحله تورم جوانه ها، عنصر بور از سایر اندام های درخت به سمت جوانه ها انتقال می یابد.
در نتیجه غلظت این عنصر در این مرحله در جوانه ها چندین برابر حد معمول می باشد.
بور عنصر کلیدي گرده افشانی و به عبارتی برداشت محصول است. طول عمر دانه گرده و طول لوله گرده مستقیما به عنصر بور وابسته می باشد.
در زمانی که کمبود خفیف است، به علت رشد ضعیف لوله گرده درخامه، تلقیح تخمک پس از گرده افشانی کاهش می یابد.
در شرایطی که کمبود بور در باغ خیلی شدید باشد، خسارت این مرحله شبیه به خسارت سرماي شدید می باشد.
کمبود بور بیشتر در درون جوانه ها مهم است تاکمبود آن در خاك یا برگ. در اثر کمبود بور، پرچم ها رشد نکرده و دانه گرده تشکیل نمی شود و مادگی گل هاکوچک باقی می ماند. محلول پاشی بور پیش از باز شدن جوانه ها افزایش تشکیل میوه را به دنبال دارد.
بنابراین توصیه می شود علاوه بر محلول پاشی پس از برداشت، در مرحله تورم جوانه ها اواخر اسفند ماه و يا اوايل بهار، محلولپاشی درختان میوه تکرار شود. كمبود بور سبب انبساط يا متلاشي شدن سريع لوله هاي گرده در حال رشد مي شود. در گل ها، بور جهت رشد لوله گرده مورد نياز بوده و بايد از طريق كلاله تامين شود.
بطور مثال، پوكي مرحله اول پسته كه در اواخر فروردين ماه رخ ميدهد به علت كمبود عنصر بور مي باشد.
زيرا اين عنصر در تكميل رشد لوله گرده نقش اساسي دارد. مصرف به موقع كود بور سبب افزايش ظرفيت توليد پرچم و بقاي دانه گرده مي گردد.
این عنصر بطور غير مستقيم سبب افزايش قندها در شيره گل و جذابيت بيشتر آنها براي حشرات مي شود.
این عنصر جهت رشد نوک ساقه و ریشه (مریستم های انتهایی) بسیار ضروری بوده و اولین علائم ناشی از کمبود آن به صورت توقف رشد جوانه انتهایی بروز خواهد کرد. در اثر کمبود بر، ریشه ها ظاهری کوتاه و بوته مانند خواهند گرفت و در نتیجه نخواهند توانست در ابتدای فصل رشد به تامین سریع عناصر مورد نیاز گیاه بپردازند.
جهت باروری گل ها در گیاهان مختلف به میزان مشخصی عنصر بر نسبت به وزن خشک کلاله گیاه احتیاج است.
برای مثال در انگور این میزان 50 تا 60 میکروگرم به ازای هر یک گرم وزن خشک کلاله می باشد.
به طور کلی ترکیبات کودی حاوی عناصر فروت ست موجب حفظ تعداد گل های بیشتر و کاهش ریزش میوه ها میگردند.
مطالعات نشان می دهد که در مرحله تورم جوانه ها عنصر بر از سایر اندام های درخت به سمت جوانه ها مهاجرت می کند و غلظت عنصر بر جوانه ها در این مرحله چندین برابر حد معمول می باشد.
بنابراین توصیه می شود علاوه بر محلول پاشی پس از برداشت در مرحله تورم جوانه ها نیز محلول پاشی با این عنصر تکرار شود.

کمبود بور در درختان میوه

منبع : طباطبائی. ج. اصول تغذیه معدنی گیاه. 1393. انتشارات دانشگاه تبریز.