مقاله کاشت داشت برداشت لوبیا سبز را از دست ندهید

مقاله کاشت داشت برداشت لوبیا سبز را از دست ندهید

لوبیا سبز

نام لاتین         phasaeolus vulgaris

نام انگلیسی          KIDNY BEAN

انواع لوبیا سبز : این گیاه انواع بسیار زیادی دارد .ولی در ایران فقط انواع زیر مورد مصرف عموم است : 1 ) لوبیا سفید 2 ) لوبیا قرمز 3 ) لوبیا مرمری 4 ) لوبیا چشم بلبلی 5 ) لوبیا چیتی 6 ) لوبیا قلمدانی.

عادات رشد :

به طور کلی دو نوع عادت رشد در لوبیا سبز دیده می شود :

1- لوبیا بوته ای یا رشد محدود : در این نوع رشد، گل ها در انتهای شاخه ها تشکیل می شوند و پس از آن رشد شاخه متوقف می شود. این گیاهان معمولاً به صورت ایستاده قرار می گیرند و دوره رشدشان نسبتاً کوتاه است.

2- لوبیای رشد نامحدود : لوبیاهایی هستند که نیاز به قیم دارند. در این نوع، گل ها در زاویه برگ ها تشکیل می شوند، رسیدن میوه ها معمولاً دیر تر از انواع قبلی است و مدت زمان برداشت طولانی تری دارند.

آب و هوا و خاک :

مناسب ترین محل برای کاشت لوبیا سبز، زمین های بکر و تازه میباشد که قبلا کشت دیگری در آن نشده باشد. لوبیا، در زمین های مرطوب و چسبنده محصول خوب نمی دهد. این گیاه احتیاج به مواد غذایی و کود حیوانی دارد. بوته های لوبیا به سرما حساسیت دارند و در حرارت کم سبز نمی شوند. به همین علت برلای نوبرکاری ابتداء بذر را در خزانه یا درشاسی و یا در زیر نایلون می کارند. اغلب واریته های لوبیا که در آب و هوای معتدل رشد می کنند. دارای دوره رشد محدود و کوتاه هستند. مناسبترین درجه حرارت برای رشد لوبیا 25-20 درجه سانتی گراد اسـت. زمانیکـه درجـه حـرارت از 5/24 درجـه سـانتیگراد بیشتر شود عملکرد لوبیا کاهش می یابـد. در درجـه حـرارت کمتـر از 15 درجه سانتیگراد رشد شدیداً کاهش می یابد. این گیاه برای جوانه زنـی و رشد مطلوب به خاک حاصلخیز با زهکشی خوب و 5 تـا 100 میلـی متـر بارندگی در طی فصل رشد نیاز دارد. گیاه لوبیا به شرایط آب و خاک و کیفیت آن خیلی حساس بوده و عملکرد آن حتی در دوره های کوتاه مدت کمبود آب صدمه مـی بینـد. حبوبـات در مراحل مختلف رشد فیزیولوژیکی به کمبود آب حساسیت متفاوتی دارنـد، گیاه لوبیا از مرحله سبز شدن تا قبل از مرحله گلدهی حساسـیت کمتـری به کمبود دارد، اما پس از شروع مرحله گلـدهی نیـاز آبـی ایـن محصـول شدیداً افزایش می یابد. با شروع رسیدن اولین غلافهـا آبیـاری لوبیـا بایـد قطع گردد تا مدت زمان رسیدن کامل محصول در مزرعه طولانی نشـود. لوبیا اصولاً به آب نسبتاً زیادی احتیاج دارد و باید هر هفتـه مزرعـه لوبیـا حتی المقدور آبیاری نمود و بسته به زودرس بودن یا دیررس بودن انـواع آن 12-8 نوبت آبیاری احتیاج پیدا می کند.

محققین گزارش کرده اند که حداکثر آب مصرفی لوبیا به 54 متر مکعب در هکتار در روز می رسد . همچنین جنسن و مدیلتون پیشنهاد کرده اند که مقدار آب آبیاری در موقع پوشش گیاهی کامل باید مساوی مقدار تبخیر از طشتک تبخیر می باشد.

عملیات زراعی قبل از کاشت لوبیا سبز :

لوبیا را در اکثر خاکهای زراعی می توان کشت کرد ولی خاک های حاصلخیز و نفوذ پذیر را بهتر می پسندد. لوبیا گیاه حساس به شوری است و تهویه مناسب خاک برای ریشه آن ضروری است. در طی مرحله سبز شدن این گیاه به سله بسیار حساس است و در چنین خاک هایی ترا کم  بوته در واحد سطح بشدت کاهش می یابد. بستر کاشت بایستی به نحوی آماده گردد که بهترین محیط برای جوانه زنی ، سبز شدن و توسعه ریشه ها مهیا شود . قبل از کاشت زمین را با دیسک کاملاً نرم کرده و پس از آن در صورت لزوم با کولتیواتور کلوخه های حاصل از دیسک را خردتر می کنند به طوریکه زمین موردکاشت کاملاً پوک و نرم گردد .

الف ) کاشت : باید توجه داشت که بذرها را قبلاً با مواد شیمیایی ضد عفونی کرده و یا این که از بذرهای ضد عفونی شده استفاده کنند. برای جوانه زدن لوبیا نیاز به دمای بیش از 15 درجه سانتی گراد است . لوبیا در بهار بعد از رفع یخبندان زمانیکه دمای خاک حدود 12 تا 16 درجه سانتی گراد می باشد کاشته می شود در مناطق جنوبی کشور مانند خوزستان در اوایل بهار کاشته می شود . کاشت لوبیا سبز تا 8 هفته قبل از یخبندان پاییز ادامه دارد . کشت آن بصورت ردیفی انجام می گیرد . عمق کاشت بذر آن در حدود 2 تا 3 سانتی متر می باشد.

فاصله دو بوته در ارقام پا کوتاه 10 سانتی متر و فاصله دو خط کشت حدود 90 سانتی متر در نظر گرفته می شود. در ارقام پا بلند فاصله دو بوته 30 تا 40 سانتی متر و فاصله دو خط کشت از یکدیگر حدود 90 سانتی متر می باشد ارقام پا کوتاه نیازی به قیم ندارند، ولی برای انواع پابلند و رونده باید قیم در نظر گرفته شود. نصب قیم قبل از گل دهی انجام می گیرد. معمولاً ارقام پاکوتاه نسبت به ارقام پابلند زودتر میوه می دهند و این زمان حدود 50 تا 60 روز از زمان کاشت تا موقع برداشت طول می کشد، ولی دوره میوه دهی آنها کمتر است برای این که برای یک مدت طولانی محصول داشته باشیم کشت آن هر 2 تا 3 هفته تکرار می شود. در ارقام پا بلند از زمان کاشت تا موقع برداشت محصول 60 تا 70 روز طول می کشد. انواع پابلند لوبیا سبز دوره میوه دهی طولانی تری دارند و تا سرد شدن هوا در پاییز میوه دهی آنها ادامه دارد.

ب ) تاریخ کاشت :

منظور از تاریخ کاشت مناسب زمانی است که گیاه در آن زمان بخوبی سبز شده، استقرار یافته و مراحل مختلف رشد آن حتی الامکان با محیط مناسبی همراه باشد. به طور کلی بهترین تاریخ کاشت زمانی است که از وقوع سرماهای دیررس بهاره گذشته و همچنین در پایان دوره رشد نیز به سرما های زودرس پاییزه برخورد نکنیم.

ج) بذر مناسب :

بذری برای کاشت لوبیا مناسب است که اولا سالم و صاف بوده و ثانیا در اندازه متوسط باشد و ثالثا دارای قدرت جوانه زنی بالایی باشد. قبل از کاشت بایستی بذور مصرفی بوجاری شده و مواد اضافی و همچنین بذور شکسته از آن جدا شود.

در صورت احتمال شیوع بیماری های خاکزی  بذور را باید با سموم مناسب قبل از کاشت ضدعفونی کرد. بررسی های اخیر نشان می دهد که بهترین تراکم بوته در واحد سطح برای لوبیا 40 بوته در متر مربع است که میزان بذر مصرفی در لوبیای سفید و قرمز حدوداً 130-120 کیلوگرم در هکتار و برای لوبیا چیتی حدود 180-150 کیلوگرم می باشد.

برای خرید بذر لوبیا کلیک کنید.

د) روش کاشت :

روش کاشت مناسب در لوبیا با توجه به شرایط موجود اعمال می شود. باید توجه داشت که در هنگام سبز شدن به دلیل خروج لپه ها از خاک بایستی سطح مزرعه کاملاً نرم بوده و از ایجاد سله جلوگیری شود. معمولاً لوبیا به دو روش کاشته می شود:

روش کرتی یا نواری

روش جوی و پشته

1- روش کرتی یا نواری :

این روش کشت بیشتر در خاکهای با بافت سبک تا متوسط انجام می شود. عرض کرت ها با توجه به شیب زمین تعیین می گردد و از 90 سانتی متر تا 2 متر متغیر می باشد. در این روش پس از تسطیح زمین و مرز بندی با استفاده ازسوکهای کاشت با رعایت فواصل بین ردیف و روی ردیف اقدام به کشت می شود. درکاشت مکانیزه می توان از خطی کارهای حبوبات نیز استفاده نمود. با این دستگاه می توان علاوه بر انجام عمل کاشت، وجین علفهای هرز و توزیع کودهای شیمیایی را به صورت نواری در زیر بستر بذر همزمان انجام داد.

2- روش جوی و پشته :

دراین روش آبیاری به صورت نشتی انجام شده و بیشتر در خاکهای سنگین معمول است در صورتی که خاک دارای بافت متوسط باشد می توان از روش شیاری نیز استفاده نمود. جهت کاشت بذر در این روش میتوان هم به صورت دستپاش و هم با استفاده از دستگاه ردیفکار عمل نمود. در روش دستپاش بذور در سطح مزرعه به صورت یکنواخت پخش شده و شیارهایی توسط فارویر جهت هدایت مسیر آب ایجاد می شود.

معمولاً در این روش غیر یکنواختی سبز شدن در سطح مزرعه مشاهده می شود. برای بکارگیری دستگاه ردیف کار گیاهان وجینی معمولاً کشت در دو طرف پشته های عریض انجام می شود. به طور کلی در این روش باید توجه داشت که بذر در قسمتی از پشته قرار گیرد که حداقل تجمع نمک در آن اتفاق افتد تا شاهد تراکم مطلوب بوته در واحد سطح باشیم.

داشت لوبيا سبز :

الف) آبیاری :

مقدار آب مورد نیاز لوبیا به بافت و ساختمان خاک، نوع رقم، شرایط اقلیمی و مرحله رشد گیاه بستگی دارد. در خاکهای با بافت متوسط بدلیل نفوذ پذیری بالا و تبخیر آب از سطح خاک مقدار مصرف آب بیشتر از خاکهای نیمه سنگین است. معمولاً کاشت لوبیا به صورت هیرم ( نمکاری) انجام می شود لذا قبل از کاشت مزرعه آبیاری شده و سپس بذر در خاک قرار می گیرد.

اولین آبیاری بعد از کاشت به فاصله 20 تا 30 روز بعد انجام می شود. آبیاری دوم به فاصله 8 تا 12 روز و آبیاری بعدی به فاصله 4 تا 7 روز صورت می گیرد. مرحله حساس به تنش خشکی در لوبیا مرحله گلدهی و اوایل تشکیل غلافها می باشد. معمولاً آخرین آبیاری زمانی است که حدود 30 تا %40 غلافها رسیده باشد. نکته قابل توجه در آبیاری لوبیا این است که این گیاه به آب ایستادگی حساسیت فراوان نشان می دهد به طوریکه بایستی آب به اندازه کافی و یکنواخت درسطح مزرعه مصرف شود. لذا تسطیح زمین و کرت بندی مناسب قبل از کاشت از اهمیت خاصی برخوردار است.

روش های آبیاری

آبیاری غرقابی :

این نوع آبیاری در مناطقی كه كشت بصورت سنتی انجام می گیرد، متداول است. برای انجام این روش آبیاری ابتدا مزرعه به قطعات كوچكی تقسیم و كرت بندی می گردد و سپس كرتها پر آب و غرقاب می شوند.

آبیاری نشتی :

این نوع آبیاری در مزارعی كه كشت به صورت ردیفی و خطی انجام می گیرد مورد استفاده است. در این روش از جوی و پشته استفاده شده كه باعث می شود آب بطور یكنواخت جریان یابد و از سله خاك جلوگیری گردد.

آبیاری تحت فشار :

بهترین روش آبیاری تحت فشار آبیاری بطری Sprinkler می باشد كه آب بصورت قطراتی به روی زمین پاشیده می شود البته آبیاری های دیگر این روش مانند Wheel Move و غیره تحت بررسی می باشد. به هر صورت در این نوع آبیاری آب تحت فشار قرار گرفته و از نازل ها بصورت باران یا قطرات به روی مزرعه پاشیده می شود. روش بسیار مفیدی است و هزینه های كارگری را كاهش داده بخصوص از اتلاف آب جلوگیری می گردد.

ب ) تغذیه گیاهی :

از جمله عوامل محیطی مهم که بر عملکرد لوبیا تاثیر گذار است تغذیه مطلوب و متعادل گیاه می باشد. همان گونه که می دانیم گیاهان به دو دسته عناصر پر مصرف و کم مصرف برای رشد نیاز دارند.

عناصر پر مصرف: ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، گوگرد، منیزیم.

عناصر کم مصرف: آهن، روی، بر، منگنز، مس، مولیبدن، کلر.

1- ازت

حبوبات از جمله لوبیا قسمتی از ازت مورد نیاز خود را از طریق همزیستی با باکتری های ریزوبیوم بدست می آورد مشروط به اینکه تعداد کافی باکتری در خاک موجود باشند و از طرف دیگر رابطه همزیستی بین گیاه و باکتری ایجاد شود.

این گیاه در طول یک فصل زراعی حدود 150 کیلوگرم در هکتار ازت از خاک جذب می کند که بخشی از آن توسط باکتری ریزوبیوم تولید شده و مابقی با مصرف کودهای ازته تامین میشود. معمولاً بین 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت در مراحل اولیه دوره رشد به عنوان کود استارتر در دو مرحله ( همراه با آبیاری اول بعد از کاشت و شروع رشد شاخه گل دهنده) استفاده می شود.

2- فسفر

از جمله عناصر لازم جهت توسعه ریشه در گیاه بوده که در افزایش عملکرد نقش بسزایی دارد. معمولاً مصرف کود فسفره بعد از آزمون خاک انجام می گیرد ولی به طور کلی برای تولید یک تن دانه به حدود 32 کیلوگرم اکسید فسفر نیاز است.

3- پتاسیم

پتاسیم نیز از عناصر ضروری گیاه است مصرف انواع کودهای پتاسیمی قبل از کاشت میتواند این مشکل را رفع کند. میزان مصرف پتاسیم بر اساس آزمون خاک مشخص می شود.

در خصوص عناصر ریز مغذی(کم مصرف) سعی شود که همراه با سموم مصرفی، جهت کنترل آفات، به صورت محلول پاشی در چند مرحله استفاده گردد. معمولاً سعی می شود که در مرحله قبل از گلدهی و دوره پر شدن دانه ها نسبت به مصرف این کودها اقدام گردد.

برای خرید کودهای ماکرو ، میکرو و محرک های رشد و آمینواسیدهای مورد نیاز لوبیا کلیک کنید. 

آفات و بيماريهاي لوبيا سبز :

مبارزه با آفات :

در طول رشد لوبیا آفات متعددی نظیر ترتیپس، زنجرک، هلیوتیس، شته، مگس لوبیا و کنه دو نقطه ای به محصول حمله میکنند. مهم ترین عامل محدود کننده در مناطق خشک آفت کنه دو نقطه ای است. برای کنترل این آفت می توان به استفاده از آبیاری تحت فشار، کاهش سطح خشک در مزارع (کوچک کردن پشته ها) و مبارزه با علفهای هرز حاشیه مزارع در اوایل فصل بهار اشاره نمود و در صورت عدم کنترل نهایتا کاربرد انواع سموم کنه کش توصیه می گردد.

                                                                کنه دو نقطه ای در لوبیا

در روش مبارزه شیمیایی، بسته به نوع آفت و مرحله رشدی، سموم اختصاصی مشخصی مصرف میگردد که نوع و مقدار آن براساس توصیه کارشناسان مربوطه میباشد.

ب) بیماری ها :

بيماري‌هاي مهم لوبيا شامل بيماري‌هاي خاكزي مانند انواع پوسيدگي فوزاريومي ريشه، زردي فوزاريومي، پوسيدگی رايزوكتونيالي ريشه، پوسيدگي پيتيومي، بيماري‌هاي ويروسي مانند ويروس موزایيك معمولي لوبيا (BCMV) ويروس موزایيك زردي لوبيا (BYMV)، ويروس موزایيك خيار (CMV) ، و بيماري سوختگي باكتريايي معمولي مي‌باشد. که مهم ترین آن پوسيدگي فوزاريومي ريشه می باشد ازعلایم این بیماری می توان به ارغوانی و تو خالی شدن ریشه ها و زردی عمومی اندام هوایی اشاره نمود.

                                                     پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا

جهت جلوگيري از خسارت و شيوع انواع بيماري‌ها از روش‌هاي شيميايي و زراعي استفاده مي‌شود در روش مبارزه شيميايي از سموم مناسب جهت ضدعفوني بذر قبل از كاشت استفاده شده و در ادامه بسته به نوع بيماري و مرحله رشدي، سموم اختصاصي مشخصي مصرف مي‌گردد كه نوع و مقدار آن براساس توصيه كارشناسان مربوطه مي‌باشد.

مبارزه زراعي :1 – استفاده از بذر سالم 2- كشت در خاكهاي با زهكشي مناسب3- كوددهي و آبياري كافي جهت توليد بوته‌هاي قوي‌تر 4- رعايت تناوب زراعي مناسب 5- جلوگيري از كوبيدگي بيش از حد خاك مزرعه 6- شخم عميق پس از برداشت 7- مبارزه با علف‌هاي هرز داخل و حاشيه مزارع

علف های هرز :

معمولاً جهت تولید یک محصول خوب کنترل علفهای هرز جزء مهم ترین عملیات زراعی به شمار می رود. برای کنترل بهتر علف های هرز از علفکش ترفلان به میزان 5/1 تا 2 لیتر در هکتار قبل از کاشت استفاده می شود.

در صورت مشاهده علفهای هرز پهن برگ در مزرعه می توان پس از رسیدن بوته لوبیا به مرحله 4 برگی از سم بازاگران به میزان 5/1 تا 3 لیتر متناسب با رشد علف هرز استفاده کرد. برای کنترل علفهای هرز باریک برگ نیز می توان از سم نابواس به میزان 5/1 تا 3 لیتر و از سم سوپرگالانت به میزان 1 لیتر در هکتار استفاده نمود.

روش‌هاي غيرشيميايي کنترل علف های هرزعبارتند از : شخم عميق پایيزه، استفاده از ديسك و هرس در زمان تهيه زمين، استفاده از بذر سالم و بوجاري شده عاري از بذر علف‌هاي هرز، استفاده از كولتيواتور بعد از كاشت و قبل از سبز شدن لوبيا، وجين دستي، استفاده از كودهاي دامي پوسيده، جلوگيري از به گل رفتن علف‌هاي هرز، جلوگيري از ورود علف‌هاي هرز از طريق كانال‌هاي آبياري و ماشين‌آلات و ادوات كشاورزي به داخل مزرعه، رعايت تناوب زراعي مناسب و آيش.

برداشت :

بخش خوراکی لوبیا سبز غلاف نارس آن می باشد زمان برداشت آن وقتی است که بذر در داخل غلاف نارس تشکیل شده باشد و قبل از اینکه رنگ غلاف به سفیدی بگراید، برداشت شوند بعضی معتقدند برداشت آن زمانی است که بذور تشکیل شده در داخل غلاف نارس حدود 25 درصد اندازه واقعی خود را داشته باشند. بطورکلی زمانیکه دانه در داخل غلاف تشکیل شده باشد و طول غلاف یک سوم اندازه واقعی خود رسیده باشد لوبیا سبز قابل برداشت است زمان برداشت آن نیام باید سبز، جوان، آبدار، ترد و شکننده باشد اگر غلاف دیر برداشت شود در این صورت حالت شکنندگی و ترد خود را از دست می دهد و حالت فیبری به خود می گیرد و یا نخ دار می شود.

در مجموع زمان برداشت لوبيا به زمان كاشت و نوع رقم بستگي دارد. در ارقام رونده مانند واریته محلی خمین و تلاش، غلاف‌ها همزمان نمي‌رسند و برداشت زمانی انجام مي‌گيرد كه حدود 65 تا 75 درصد غلاف‌ها رسيده باشند. در اين زمان ميانگين رطوبت دانه‌ها حدود 35 تا 40 درصد است. هنگام برداشت، محصول با دست برداشت شده و در مزرعه باقي مي‌ماند زماني كه رطوبت دانه‌ها به حدود 20 درصد رسيده و غلاف‌ها خشك شده باشند، به خرمنگاه منتقل شده و خرمنكوبي مي‌گردند. در مورد لوبیا (قرمز و سفید) و رقم های ایستاده به محض زردی بوته ها برداشت صورت گرفته و بافه های حاصله در زمین باقی می ماند تا رطوبت به 20 درصد برسد تا خرمنکوبی گردد.

غلاف لوبیا را به دو دسته تقسیم می کنند نخ دارو بی نخ : نوع بی نخ برای مصرف تغذیه مناسب تر می باشد و از ارقام نخ دار برای تهیه کنسرو استفاده می کنند. برداشت لوبیا سبز معمولاً با دست انجام می گیرد. بطورکلی انواع پاکوتاه در 2 تا 3 مرحله و لوبیای پابلند را 5 تا 6 مرحله برداشت می کنند مقدار محصول برای انواع پاکوتاه حدود 8 تا 13 تن و برای لوبیای پابلند 20 تا 28 تن در هکتار است.بعد از برداشت کیفیت لوبیا سبز شدیداً تحت تاثیر عوامل محیطی بخصوص گرما قرار می گیرد، بنابراین چنانچه کیفیت بالا مورد نظر باشد باید 24 ساعت بعد از برداشت غلاتها بصورت تازه مصرف شوند در غیر اینصورت در دمای صفر درجه سانتی گراد و رطوبت 80 تا 90 درصد نگهداری می‌گردند.

ماخذ : عبدالعلی، ش و دانشی، ن. 1384. مناسبترین دور آبیاری و میزان آب مورد نیاز در زراعت لوبیا سفید کشاورز. نهمین کنگره علوم خاک ایران.

گرد آورنده :
سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی از گروه کشاورزی اف اس پی مارکت