شپشک سپردار واوی سیب و نارون
انواع مختلف شپشك‌هاي نباتي از حيث شكل ظاهري اختلاف زيادي با هم دارند كه به دو دسته سپردار و بدون سپر تقسيم مي‌شوند:
الف) شپشك‌هاي سپردار: درحشرات ماده و پوره های نر، جلد لاروی همراه با ترشحات مومی و شاخی، سپری پولک مانند در روی بدن تشکیل می دهند. سپر ممکن است گرد، کشیده و یا گلابی شکل باشد. در نوع سپردار حشره در زير سپر مخصوص به سر برده و روي نباتات ثابت شده و از شيره گياهي تغذيه مي‌كنند و فقط پوره‌هاي آن در اوايل زندگي از زير سپر مادر بيرون آمده و در نقاط ديگر ثابت مي‌گردند و شروع به خسارت مي‌كنند، مانند: شپشك سپردار واوي نارون.
ب) شپشك‌ها بدون سپر: اين شپشك‌ها آزاد بوده و بدنشان يا سخت است و يا اينكه از گرد يا الياف و يا قشر كم و بيش سختي از مواد مومي پوشيده شده است.
اين شپشك‌ها بخصوص در سنين اول و دوم پورگي كم و بيش مي‌توانند حركت كنند. اندازه، رنگ و شكل انواع مختلف اين شپشك‌ها با هم اختلاف زيادي دارند. ماده بعضي از انواع شپشك‌ها توده الياف مومي سفيد كم و بيش بزرگي به شكل كيسه با توده پنبه‌اي مانند در انتهاي شكم خود ترشح كرده و تخم‌هاي خود را در داخل الياف مزبور مي‌گذارند، مانند: شپشك استراليايي.
شپشک سپردار واوي سيب
Lepidosaphes malicola Borckh
Syns : Lepidosaphes pormurum Bch.
(Hom.: Diaspididae)
مناطق انتشار و میزبان های شپشک واوی سیب:
این حشره یکی از آفاتی است که در سال های اخیر در اکثر نقاط میوه خیز ایران طغیان کرده و موجب خسارت فراوان گردیده است. از روسیه، کشورهای اروپایی و نواحی غرب آسیا نیز گزارش شده است و در ایران اولین بار در سال 1346 وجود آن اعلام گردید (اسماعیلی 1364).
اين آفت به درختان سيب، هلو، گوجه، زردآلو و ندرتاً گلابي حمله مي‌كند. در روي درختان بيد، تبريزي، ياس و عده ديگري از درختان زينتي نيز مشاهده شده است.
اين آفت به سيب‌هاي شفيع‌آبادي، شميراني، مورو، لاله و به خصوص سيب گلاب بيشترين خسارت را وارد مي‌كند. سيب‌هاي مشهدي و زرد و قرمز لبناني كمتر آلوده مي‌شود.
سپردار واوي سيب به تمام قسمت‌هاي هوايي درخت سيب از قبيل تنه، شاخه، برگ و ميوه حمله مي‌نمايد. درختان آلوده داراي برگ‌هاي كوچك و پريده رنگ، ميوه‌هاي بد شكل و ريز و سرشاخه‌هاي خشك مي‌باشند. در این درختان اغلب سطح تنه و سرشاخه ها از چندین طبقه سپر حشره پوشیده شده است.
در خراسان، آذربایجان، اصفهان و حتی اطراف کرج گاهی میزان خسارت بقدری است که ناگریز به قطع تنه و شاخه های اصلی درختان می باشند.
در اصفهان بیشتر سیب گلاب و در خراسان اغلب واریته های زودرس تابستانه به این آفت مبتلا می گردند و سیب های دیررس پاییزه محلی مانند عباسی در برابر این سپردار مقاومت نشان می دهند (مستعان و همکاران 1351).
گونه مشابه دیگری که گفته می شود در اغلب نقاط جهان به صورت مشابه ایجاد خسارت می کند گونه Lepidosaphrs ulmi L.
یا شپشک سپردار واوی نارون می باشد، که با گونه فوق شباهت دارد و فقط می توان به کمک دقت های میکروسکوپی و بیولوژیک آن ها را از یکدیگر جدا نمود. در نشریات اروپایی و آمریکایی و نیز نشریات قدیمی ایران از این گونه بعنوان آفت درختان میوه سرد سیری نام برده شده است.
شپشک واوی نارون (Lepidosaphrs ulmi L.) که بسیار شبیه شپشک واوی سیب می باشد.
شپشک واوی سیب
مشخصات ظاهری و زیست شناسی شپشک واوی سیب :
حشره ماده سپردار واوی سیب :
سپردار ماده گلابی شکل، کشیده و دارای کمی انحنا و شبیه (و) و به رنگ کرم تا قهوه ای روشن و گاه کمی تیره می باشد و به همین جهت به آن سپردار یا شپشک واوی گفته می شود.
حشره ماده به رنگ سفید شیری گاهی متمایل به رنگ زرد یا ارغوانی کمرنگ است. فاقد شاخک، چشم و پا بوده و خرطوم نازک و بلندی دارد. حشره ماده در ناحیه انتهایی شکم (پی جیدیوم ) در کناره بندها، دندانه هایی بنام لب (Lobe ) و غده های ترشحی و خارهای مخصوصی در فاصله بین بندها می باشد که وجه تشخیص میکروسکوپیک این آفت از شپشک های مشابه دیگر (سپردار واوی نارون) است.
بنابر همین خصوصیات است که معلوم گردید گونه های موجود روی درختان میوه سردسیری در ایران گونه L. malicola Borkh می باشد.
ماده بالغ شپشک واوی نارون و ناحیه پی جیدیوم در انتهای شکم
ماده بالغ و تخم های شپشک واوی نارون
پوپاریوم نر باریک و خیلی کوچک تر از سپر ماده می باشد.
پوره های سپردار واوی سیب :
پوره ها شکری رنگ و در حدود 0.4 طول دارند. بعد از بیرون آمدن از تخم دارای سه جفت پا، خرطوم کوتاه و یک جفت شاخک رشته ای و مودار می باشند و به خوبی در روی تنه درختان میزبان حرکت می کنند. بعلاوه به علت دارا بودن اندام کوچک و مودار بودن بدن، بسهولت بوسیله باد جا به جا می شوند.
پوره شپشک واوی نارون
چرخه زندگی شپشک سپردار واوی سیب :
سپردار واوی سیب زمستان را بصورت تخم های سفید شکری به تعداد حدود 100 عدد در زیر سپر ماده می گذرانند. در این موقع بدن حشره ماده بصورت پولک قهوه ای تیره دیده می شود. این حشره به حالت تخم در زمستان، عوامل نامساعد طبیعی محیطی از جمله سرماهای خیلی شدید را بخوبی تحمل می کند.
پوره ها در شرایط آب و هوایی کرج، در اواسط تا اواخر اردیبهشت ماه بیرون می آیند و پس از پیدا کردن محل بلافاصله تغییر جلد می دهند. در این حالت پاها و شاخک های خود را از دست داده و ثابت می شوند.
در این موقع در اطراف بدن حشره رشته های مجعد مومی شبیه پنبه مشاهده می شود که به مرور زمان متراکم شده و به صورت هاله ای اطراف بدن حشره را می گیرد. پوره سن دوم بعد از 20-15 روز، دوره تغذیه خود را تکمیل نموده و سپس تغییر جلد می دهد.
در این حالت حشرات نر تبدیل به شفیره می شوند و کمی بعد حشره کامل بالدار از زیر سپر خارج می شود.
این سپردار در سال دو نسل دارد و پوره های نسل دوم آن در اواسط مرداد ماه مشاهده می شود و تا آخر شهریور ماه نسل دوم نیز کامل شده و در مهرماه در زیر سپرها تخم مشاهده می شود و تخم ها به همین حالت تا بهار سال آینده زمستان گذرانی می کنند.
طبق نظر برخي محققين در نواحي گرمسير اصفهان نسل سومي از اين حشره مشاهده مي‌شود.
تشخیص سپردار واوی سیب از سپردار واوی نارون :
تشخیص سپردار واوی سیب از سپردار واوی نارون از روی خارهایی است که در بین بندهای آخری شکم و در لبه های کناری قرار دارند. در سپردار واوی نارون این خارها بلند و نوک تیز است، همچنین فرم غده شاخکی در شپشک واوی سیب کاملا متمایز و تعداد غده های اطراف سوراخ جنسی نیز با هم فرق دارند.
شپشک واوی سیب چند نسلی و در سال حداقل دو نسل ایجاد می کند، ولی شپشک واوی نارون در سال فقط یک نسل دارد، ولی هر دو گونه دارای دیاپوز اجباری بوده و زمستان را بصورت تخم می گذرانند.
نحوه خسارت شپشک سپردار واوی سیب :
سپردار مزبور به تمامی قسمت های هوایی درخت از قبیل تنه، شاخه، برگ و میوه حمله می نماید. آفت در سال های اول ابتدا در روی شاخه های باریک ظاهر شده و به تدریج آلودگی به روی تنه درخت سرایت می کند.
خسارت شپشک واوی روی سیب
مبارزه شیمیایی علیه شپشک سپردار واوی سیب:
سم پاشی زمستانه علیه این آفت چندان مفید واقع نمی شود. بنظر می رسد که سپر محافظ مانع اثر کافی سم روی تخم ها می گردد و حال آنکه روی دشمنان طبیعی این آفت مانند لاروهای پارازیت آفت و کنه تخم خوار آن اثر کشنده دارد.
بهترین موقع سمپاشی در اواخر اردیبهشت ماه که این زمان تقریبا مصادف با ریختن گلبرگها می باشد و نوبت دوم سمپاشی در نسل دوم همزمان با خروج پوره های جوان از تخم که این زمان مصادف با اواخر مرداد ماه می باشد.
در صورت نیاز این سم پاشی باید بلافاصله 15 روز بعد تکرار شود و در صورت شدید بودن آفت باید نیم درصد روغن به فرمول سم پاشی اضافه شود. معمولا اغلب سموم فسفره یا جذبی به همراه روغن تابستانه علیه این آفت موثرند.
دشمنان طبیعی :
مهم ترین دشمنان طبیعی این سپردار عبارتند از :
زنبورهای (Aphytis mytilaspidis (Le Baron و .Ficus testaceus زنبورهای مذکور زمستان را به صورت لارو در داخل بدن حشره ماده به سر می برند و در بهار موقعی که پوره ها شروع به تعویض جلد کردند، این زنبورها خارج شده و در بدن پوره های سن دوم شروع به تخمریزی می کنند.
کنه Hemisarcoptes malus پرداتور تخم شپشک مذکور بوده و خود و نوزادانش از تخم این حشره تغذیه می کنند و در زمستان به صورت ماده بالغ در بین توده های تخم سپردار واوی سیب مشاهده شده است.
یکی دیگر از دشمنان طبیعی مهم این آفت کفشدوزک Chilocorus bispustulatus L. می باشد.
سپردار واوی نارون
Lepidosphaes ulmi
Homoptera. Diaspididae
مناطق انتشار : تمام مناطق کشور
میزبان ها : نارون، افرا، صنوبر و توسکا
شکل شناسی :
سپر ماده گلابی شکل، خمیده و به رنگ خاکستری تا قهوه ای مایل به زرد است. پوره ها بیضی شکل و قهوه ای مایل به زرد می باشند.
زیست شناسی شپشک سپردار واوی نارون:
سپردار مربوط به صورت پارتنوژنز (بکرزایی) تولید مثل می کند و زمستان را بصورت تخم زیر سپر ماده به سر می برد. تعداد نسل این آفت در سال یک یا دو نسل ذکر شده است. این آفت شاخه و تنه را مورد حمله قرار داده و باعث خشک شدن درختان میزبان می گردد.
حشرات بالغ نر و ماده و پوره های شپشک واوی نارون
زمان مبارزه با شپشک سپردار واوی نارون :
زمان مبارزه شیمیایی هنگام تفریخ تخم ها و ظهور پوره های جوان است که در نسل اول مصادف با اردیبهشت ماه می باشد.
منبع : آزمایش فرد، پ. 1393. آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آن ها.
گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.
نظرات کاربران