روش تولید نشا صیفی و سبزی

روش تولید نشا صیفی و سبزی

1- نشا و نشاکاری

محصولات حاصل از نشا را می توان زودتر از آن هایی که از دانه روییده اند برداشت نمود.

پرورش دهندگانی که از نشا استفاده می کنند، می توانند از بازارهای اول فصل بهره مند شوند و زمان لازم برای تولید یک محصول را کاهش می دهند تا کشت دوم و سوم را در طی یک فصل رشد تولید نمایند.

نشاهایی که در گلخانه پرورش می یابند را می توان بطور موثری در مقابل تنش محیطی، عوامل بیماری زا و آفات حشره ای حفظ نمود.

نشاها می توانند به پرورش دهندگان اجازه دهند تا ملاک های نزدیک به واقعیت، شکل دهی مطلوب و سن فیزیولوژیکی یکسان گیاهان را در داخل بلوک های مزرعه ای ایجاد نمایند.

در صورتیکه قیمت دانه بالا باشد، ممکن است استفاده از نشا، هزینه یک کشت سبزی را کاهش دهد، چرا که بذر کمتری استفاده می شود و نیاز به تنک کردن و وجین زودهنگام را برطرف می کند.

همچنین نشاها اجازه می دهند تا از کود و آب آبیاری استفاده موثر تری در طی مراحل اولیه رشد شود.

نشاکاری هم نیروی کار و هم سرمایه بیشتری را طلب می کند.

تولید موفق نشا نیازمند ابزار پرورشی ضدعفونی شده، کنترل دما و نور، مدیریت کارامد آفات و امراض و اقدامات بهداشتی مناسب است.

2- سازگاری گیاه

موقعی که گیاهچه ها از گلخانه به مزرعه منتقل شد دچار یک رکود رشد می شوند.

اینکه یک گیاه با چه سرعتی بر این رکود غلبه کند و خود را با زمین وفق دهد، به نوع گیاه، شرایط محیطی، کیفیت نشاهای تولید شده، آماده سازی زمین و رفتاری که در طی فرآیند نشاکاری با آن می شود دارد.

انواع گیاهان مختلف، تفاوت زیادی در وفق پذیری با نشاکاری دارند. وفق پذیری یک گیاه برای نشا کاری با توجه به سرعتی که ریشه های آسیب دیده آن در طی نشاکاری، مجددا ریشه بزنند و اینکه گیاه به رشد متعارف برسد، تعیین می شود.

انواع سبزیجاتی که با نشاکاری بخوبی وفق می پذیرند عبارتد از : گوجه فرنگی، کاهو، کلم پیچ، کلم های دکمه ای و کلم سیاه. کدوییان، لگوم ها و ذرت شیرین ریشه زایی مجدد بسیار کندی دارند.

اما در صورتیکه مزاحمت ریشه حداقل باشد، نشاکاری موفق است.

بعنوان مثال، هندوانه بی دانه یکی از کدوییانی است که سالانه هزاران هکتار نشا می شود.

3- صدمات ریشه ای نشا

در صورتیکه نشاها در پشته ها، جعبه های کشت، ظروف تخت یا سینی های جداگانه پرورش داده شوند، در طی برداشتن گیاهان از ظرف یا خاک، برخی از ریشه ها آسیب می بینند.

نشاهایی که از طریق اقدامات ذیل تولید می شوند، رکود رشد نشا کمتری را کمتر تجربه کرده و سریع تر تثبیت می شوند :

1- گیاهانی که فاصله زیادی از هم دارند و عمیق کشت می شوند با فاصله بیشتری از هم نشا شوند تا رقابت کمتری با یکدیگر داشته باشند.

2- گیاهان به طور انفرادی نشا شوند تا از پیچیدن ریشه در گیاهان مجاور هم جلوگیری شود.

3- نشاهای تولیدی باید در موقع نشاکاری با خاک ریشه، تماس داشته باشند.

4- گیاهچه ها باید تا سن مطلوبشان برای نشا کاری رشد یابند.

5- از هرس نمودن یا خشک کردن اندام های هوایی یا ریشه ها اجتناب شود. در صورتیکه نشاهای ریشه – لخت از خاک کشیده شوند و همچنین در صورتیکه ریشه ها عمدا هرس شوند، بیشترین صدمه به آن ها وارد می شود.

4- ظروف نشا

سال ها پیش، نشاها در گلدان های سفالی، دانه های تورب یا گلدان های توربی تولید می شدند.

روش کاشت هندوانه در گلدان توربی در بیشتر کشورها انجام می شود. امروزه اغلب نشاها در سینی های پلی استرینی یا پلاستیکی پرورش می یابند.

اغلب این سینی ها دارای حجره هایی به شکل مخروط یا هرم معکوس هستند که به سمت کف باریک می شود.

سینی هایی با حجره های 1.5 اینچ معمولا دارای 128 حجره در هر سینی بوده و سینی هایی با حجره های 2.5 اینچ، تقریبا 72 حجره در هر سینی دارند.

حجره های کوچک تر، هزینه تولید و اندازه نشا را کاهش می دهند؛ اما از آنجا که نشاهای حاصل از حجره کوچک، ترتیب ریشه ای بسیار کوچک تری دارد؛ بخش اعظمی از ارتباط ریشه – خاک در موقع کشیدن بهم می ریزد. حجره های کوچک همچین زودرسی و کیفیت نشا را تغییر می دهد.

ظروف نشا

از آنجا که سینی های نشا، مجددا مورد استفاده قرار می گیرند؛ باید پس از هر بار مصرف تمیز شده تا از شیوع امراض جلوگیری شود.

ظروف را می توان با بخار یا محلول های بهداشتی ضد عفونی نمود.

5- خاک مناسب برای کشت نشا

یک مخلوط کشت برای انجام سه کار مورد استفاده قرار می گیرد : برای گیاه پشتیبانی ایجاد می کند، آب و مواد غذایی را حفظ می کند و به ریشه اجازه می دهد تا گازها مبادله شوند.

در انتخاب یک مخلوط کشت، چگالی حجمی و پتانسیل تهویه بسیار مورد اهمیت قرار می گیرد.

با افزایش اندازه ذرات مخلوط، افزایش اندازه حجره سینی و کنترل دقیق روابط آب – خاک می توان تهویه ریشه را افزایش داد.

لازم است که مخلوط کشت عاری از هر گونه تخم حشرات، عوامل بیماریزا، نماتدها و علف های هرز باشد.

اغلب مخلوط های کشت نشا از پیش ضد عفونی خواهند شد.

اجزای اصلی مخلوط های پرورش، معمولا پیت موس اسفناگوم، پرلیت، ورمیکولیت و یک عامل مرطوب کننده هستند.

دیگر اجزایی که ممکن است وجود داشته باشند؛ شن شسته، پوست فرآوری شده درخت، کود گیاهی و دیگر ذرات جامد زنده را در بر می گیرد.

اغلب مخلوط های تجاری نشا بصورت دانه های ریزی در آمده اند تا پر کردن حجره های کوچک را تسهیل بخشیده و جوانه زنی بذر مناسب باشد.

مخلوطی را برای کشت انتخاب کنید که به خوبی زهکشی شود و تهویه کافی برای رشد موفق ریشه را فراهم آورد. از خاک های مزرعه ای برای افزایش یا اصلاح مخلوط های ضدعفونی شده کشت استفاده نکنید.

این خاک ها معمولا زهکشی ضعیفی دارد و اغلب آلوده به عوامل بیماریزا و تخم علف های هرز می باشد.

6- روش های تولید نشا

سه روشي كه براي توليد نشا مورد استفادۀ پرورش دهندگان سبزي در كاليفرنيا مورد استفاده قرار مي گيرد بدين قرار اند:

نشاهاي مظروف پرورش گلخانه اي، توليد زميني نشا با پوشش هاي رديفي و بسترهاي گرم، و توليد مزرعه اي نشا در زمين باز.

گلخانه اي:

توليد نشاهاي مظروف گلخانه اي متداول ترين و موفق ترين روش نشا كاري مورد استفاده در كاليفرنيا مي باشد.

اين روش معمولاً شامل استفاده از ريل هاي T آلومينيمي است (شكل آنها در برش عرضي، بصورت T معكوس است).

اين ريل ها به دقت فاصله داده شده اند تا لبه هاي سيني هاي نشا را در گلخانه، نگه دارند. سيني ها بطور دستي يا ماشيني با مخلوط كشت، پر مي شوند.

بذور بطور دستي يا توسط ماشين هاي بذر كار خلیي كه يك عدد بذر را در هر حجره سيني قرار مي دهند.

در تميزي دستان و ابزار آلات مورد استفاده در توليد نشا و كشت بايد دقت نمود.

زميني:

بسترهاي گرم. سابقاً، برای توليد زميني نشا از بسترهاي گرم براي توليد نشا (قلمه) هاي سيب زميني شيرين استفاده مي كرده اند.

يك گودال كنده شده و با مواد آلي در حال تجزيه اي كه گرما توليد مي كند؛ پر مي شود. ماده آلي با لايه نرمي از خاك پوشانده مي شود.

سيب زميني هاي شيرين بدقت بر روي لايه نرم خاكي قرار مي گيرند كه مواد آلي را مي پوشاند و از خاك اضافي براي پوشاندن سيب زميني هاي شيرين و پر كردن گودال استفاده مي شود.

از تونل هاي پلاستيكي براي پوشاندن بسترها استفاده مي شود.

تقريباً 500 پوند سيب زميني شيرين با اندازه متوسط قلمه هاي كافي براي 1 ايكر را توليد مي كند.

زمين توليد نشاهاي ريشه لخت در توليد سبزيجات توصيه نمي شود.

مزاياي نشاهاي گلخانه اي پرورش داده شده در ظرف به مطلوبيت بيشتر و بهبود محصول دهي كلي بر هزينه افزوده توليدشان غالب مي شود.

نشاهاي ريشه لخت توليد شده در زمين كم هزينه تر از نشاهاي پرورش داده شده در ظرف هستند.

اما نشاهاي ريشه لخت به اين خوبي، مجدداً تثبيت نمي شوند.

توليد نشاهاي ريشه لخت نيازمند محلي است كه از بادهاي زياد در امان باشد و خاك بخوبي زهكشي شود و عاري از بيماري، نماتد و علف هرز باشد.

بذر بر روي رديف هايي كشت مي شود كه 6 تا 12 اينچ از هم فاصله داشته و فاصله بين بذور بر روي رديف با توجه به نوع گياه از 1 تا 5 اينچ متغير است.

آبياري باراني و پوشش هاي رديفي شناور براي حفاظت از سرمازدگي، مورد استفاده قرار مي گيرند. نشاهاي ريشه لخت پيش از برداشت از بسترهاي خزانه زير برشي مي شوند.

زير برش كردن و جابجايي هاي متعدد، تارهاي كشنده ريشه را پاره كرده، گياهان جوان را زخمي مي كند و امراض را گسترش مي دهد.

7- آبياري و كوددهي

آبياري و كود دهي مناسب، در كنار هم، نشاهاي سالم و خوش فرمي را توليد مي كند كه بلافاصله پس از نشا كاري مجدداً مستقر مي شوند. بكارگيري بيش از حد آب و كود، گياهاني درشت و سست توليد مي كند كه در معرض امراض و آفات حشره اي هستند. استرس هاي آبي و غذايي، روش هاي مهمي هستند كه بمنظور تغيير اندازه، شكل و سرعت رشد نشا و سخت شدن گياهچه ها؛ قبل از نشا كاري در مزرعه بكار مي روند.

کوددهی

در گلخانه ها، كودهاي قابل حل در محلول موجود مواد غذايي حل مي شوند كه در فرآيندي بنام كود آب دهي در آب آبياري سنجيده مي شود.

اگر بذر در مخلوطي كشت شده كه داراي كودهاي راه انداز است؛ كودآب دهي براي 2 تا 3 هفته به تعويق مي افتد. در غير اينصورت، بايد كودآب دهي را در مرحله اول برگ هاي حقيقي رشد گياه، آغاز نمود.

محلول غذايي را بايد تا وقتي براي سيني هاي نشا ادامه داد كه شروع به بيرون آمدن نمايد.

كه اين، به ما اين اطمينان را مي دهد كه سيني ها به اندازۀ كافي، از مواد غذايي دريافت كرده اند و از تشكيل نمك ها جلوگيري مي كند.

اغلب، محلول هاي غذايي اي بكار مي روند كه غلظت مواد غذايي لازم براي هر كودآب دهي منفرد را كاهش دهد.

در اغلب روش ها، كودآب دهي روزانه ارجحيت دارد.

براي كودآب دهي روزانه با غلظت هاي حدود 15 تا 30ppm ، نيتروژن شروع كنيد و درصورت لزوم، غلظت را تغيير دهيد.

به مرور از نسبت هاي بيشتر نيتروژن براي گوجه فرنگي، فلفل، و محصولات كلمي، و از نسبت هاي كمتر براي كدویيان، استفاده كنيد.

اگر نمي توانيد كودآب دهي ها را بطور روزانه انجام دهيد. ليكن بايد نشاها را حداقل يكبار در هفته با غلظت هاي حدودppm 200 كود دهي كنيد.

فقط بايد كودهاي قابل حل در آب را براي ساخت محلول هاي غذايي، بكار بريد.

از 30 اونس (هر اونس معادل 28 گرم است) نيترات آمونيوم و 4 اونس نيترات پتاسيم در 100 گالن آب؛ براي يك محلول غذايي استفاده كنيد.

كه شامل ppm 100 نيتروژن و پتاسيم مي باشد. با 10.5 اونس كود 12-12-12 محلول 100 گالن آب، محلول غذايي شاملppm 100، نيتروژن، فسفر و پتاسيم مي شود.

اگر كودهاي كامل N-P-K از قبيل 12-12-12 يا 20-20-20 در كودآب دهي نشا استفاده شود.

محلول موجود كودي بايد قبل از مصرف در يك شيشۀ دهن گشاد تست شود.

محلول موجود كودي را با آب آبياري مخلوط كنيد تا مطمین شويد كه فسفر داخل تركيب، ته نشين نشده يا لخته نبندد.

آخرين محلول كودآب دهي بايد در يك آبياري باراني، بر روي گياهان كمي تست شود تا مطمین شويم كه هيچ گياه سوزي اي (آسيب رسيدن به گياه) رخ نمي دهد.

8- مديريت آفات و بيماري ها

يك گلخانۀ گرم و مرطوب، محيط مناسبي را براي رشد بيماري هاي گياهي فراهم مي كند.

دانه هاي تميز و استريل، سيني هاي استريل و اقدامات بهداشتي مناسب در سطح گلخانه، قسمت هاي مهم در توليدات نشاكاري هستند.

رطوبت نسبي كم داخل گلخانه نيز به كنترل بيماري ها كمك مي كند. آبياري و كود دهي تنها بايد زماني بكار برده شود كه شاخ و برگ گياهان بتواند به سرعت خشك شود.

اجازه ندهيد كه كارگران در گلخانه دخانيات استعمال نمايند و قبل از آنكه دستان خود را در الكل بشويند با گياهان تماس داشته باشند.

اسپري پاشي گياهان داخل سيني ها با "باسيلوس تورينژنيس" (BT) قبل از نشا كاري آنها در مزرعه، يك راه كار ضروري براي جلوگيري از حملۀ حشرات "لپيدوپتروس" در روزهاي اول داخل مزرعه است.

راهكارهاي مديريت تلفيقي آفات (IPM) روي شبكه جهاني وب در وب سايت IPM دانشگاه كاليفرنيا قابل دسترسي است.

9- برس زني نشاها (تحریک مکانیکی گیاهچه ها)

تراكم زياد نشاها در سيني ها باعث طويل شدن سريع ساقه گياهان مي شود.

اين مورد، سبب توليد گياهاني با ساقه هاي بلند و ضعيف كه مستعد شكستگي در طول نشا كاري هستند؛ مي شود.

برس زني (تحريك مكانيكي گياهچه ها) باعث كاهش طول ساقه در طول رشد گياه مي شود.

تحقيقات روي سيب زميني نشان داده است كه ده نوبت برس زني آرام (كه با يك برس چوبي تميز و به آرامي به قسمت بالايي گياهچه ها زده شده است )در هر روز از شروع رسيدن به ارتفاع 52/2 اينچ (6 سانتی متر ) بطور قابل توجهي ارتفاع نشا را كاهش مي دهد گياهان مورد مطالعه اي كه برس مي شدند؛ هر روز 12/0 اينچ (6 میلیمتر) و بقيه هر روز 24/0 اينچ (3 میلیمتر) رشد مي كردند.

ارتفاع نهايي بصورت مستقيم با تعداد دفعات دريافت برس زني توسط گياه ارتباط داشت.

برس زني درمورد خانواده solanaceous (شامل سيب زميني فلفل و بادمجان ) بطور موفقيت آميزي انجام شده ولي در مورد كدویيان كه نسبت به برس زني حساس و آسيب پذيرند بايد مراقب بود.

10- مقاوم سازي نشاها :

مقاوم سازي عبارت است از قراردادن گياهان نشا در درجه حرارت و رطوبت هاي كمتر و بيشتر به منظور اينكه در برابر استرس هاي مزرعه تحمل بيشتري داشته باشند مقام سازي، آبداري نشاها را كاهش مي دهد؛ روزنه هاي آنها را مي بندد و خروج بخار از آنها را كاهش مي دهد و تعادل هورموني آنها را تغيير مي دهد (افزايش آبسيزيك اسيد ABA).

كه همه اينها سرعت رشد را افزايش مي دهد. بعد از مقام سازي گياهان بايد همواره قبل از نشا كاري بطور كامل آب دريافت كنند.

مقام سازي زياد گياهان انرژي ذخيره شده در آنها را خارج مي كند.

درجه مقاوم سازي بايد با توجه به شرايط محيطي و مزرعه در نظر گرفته شود شرايط مطلوب نشا كاري و آماده سازي صحيح مزرعه نياز به مقاوم سازي را كاهش مي دهد.

11- آرايش شاخ و برگ و ريشه :

آرايش شاخ و برگ وريشۀ نشا يك روش قديمي است كه عموماً بد تعبير شده است و تقريباً همواره زيان آور است.

قصد مطلوب، كاهش از دست دادن آب و رطوبتي است كه توسط برگ ها تقاضا مي شود.

در واقعيت منبعي از فتوسنتز (انرژي گياه) از بين مي رود. با اين حال، باقيماندۀ فتوسنتز براي رشد جوانه در دوباره سازي ريشه مصرف مي شود.

در بعضي مواقع، آرايش شاخ و برگ، لازم و ضروري مي شود.

هنگامي كه نشا كاري بايد به تأخير بيفتد، آرايش شاخ و برگ مي تواند انتخاب درست و لازمي براي نگهداري گياه تا زمان نشا كاري باشد.

هرس نشا

12- آبياري نشاها :

در نشا كاري بايد به يكي از دو صورت استفاده شود.

يا بايد مزرعه فوراً قبل از نشا كاري آبياري شود و يا اينكه بايد، آب داخل سوراخ نشا كاري همراه با نشا ريخته شود.

برقراري دوباره نشا هنگامي كه آب در محيط اطراف ريشه نشا بكار برده مي شود؛ بهبود مي يابد.

اين عمل، ذخيره آب موقتي را فراهم مي كند و به ذرات خاك براي تماس نزديك تر با ريشه كمك مي كند.

براي رشد ميانه گياه بايد يك لايه از خاك مزرعه براي جلوگيري از تلف شدن رطوبت استفاده شود.

آبیاری نشا

آب دهي و قرار دهي نشا در عمق مناسب؛ برداشت نشا را در خشكي مزرعه بطور قابل توجهي كاهش مي دهد.

سوراخ هاي نشا كاري بايد داراي اندازه و عمق مناسبي باشند تا بدون صدمه زدن به نشا؛ اجازه قرارگيري در سوراخ را به آن بدهد.

خميدگي ريشه ها در طول نشا كاري (ريشه J شكل) مي تواند سبب برقراري آهسته تر نشا و كاهش زود رسي آن شود.

13- ضد تعرق

باقي ماندن درست تعادل آبي در نشا براي بقا و برقراري نشا در خاك مهم است.

ضد تعرق مي تواند اتلاف آب را در سطح برگ ها بوسيلۀ بسته شدن روزنه ها يا ايجاد سد فيزيكي در برابر تلف شدن آب كاهش دهد.

اگر شما از ضد تعرق استفاده نمایيد. آن ها را قبل از خارج كردن نشاها از درون سيني هايشان بكار بريد.

معرفی محصول :

منبع : پیوست، ع. 1385. سبزیکاری. چاپ چهارم. انتشارات دانش پذیر.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.